O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti qalandar abduraxmonov, Samandar qurbonov
Download 1.97 Mb. Pdf ko'rish
|
П INSON TARAQQIYOTI 2 тахрир булди
- Bu sahifa navigatsiya:
- 9.1–jadval Jahon mamlakatlarida yoshga doir pensiya olish uchun talablar 28 Mamlakatlar Erkaklar
|
Pensiya tizimlari modellari
Taqsimlash turidagi pensiya tizimi modeli Jamg‘arish turidagi pensiya tizimi modeli Xodimlarning to‘lovlari Ish haqi fondidan majburiy to‘lovlar Davlat dotasiyasi To ‘ lovlar va davlat dotatsiyasi hisobiga shakllantirilgan pensiya jamg‘armasi Pensionerlarga pensiya to‘lovlari Fuqaroning pensiya jamg‘armasiga shaxsiy badallari Shaxsiy badallar hisobiga shakllantirilgan pensiya jamg‘armasi kapitali Pensiya jamg‘armasi kapitalining iqtisodiyotga investitsiya qilinishi Iqtisodiyotga investitsiyadan olingan foyda hisobiga ko‘paytirilgan pensiya jamg‘armasi Pensionerlarga shaxsiy badallari va investitsiyadan olingan foyda hisobiga pensiya to‘lovlari 110 kapitali hisobidan amalga oshiriladi. Boshqacha qilib aytganda, har bir shaxs pensiyasi bevosita uning mehnat faoliyati davomida pensiya jamg‘arimasiga to‘lagan badallari hamda bu badallar hisobiga shakllantirilgan kapitalning iqtisodiyotga investitsiya sifatida kiritilishi natijasida olingan foydaga bog’liqdir. Ushbu modelning asosiy g‘oyasi – fuqaroning faol mehnat faoliyati davomida kelgusida oladigan o‘z pensiyasi uchun mablag‘ jamg‘arishdir. Davlat fuqarolarga yoshga doir pensiya eng kam miqdorini to‘lash kafolatini oladi. Har bir xodim esa ish beruvchi mablag’lari hisobidan jamg’arib boriladigan majburiy pensiya sug‘urtasida ishtirok etadi. 9.1–jadval Jahon mamlakatlarida yoshga doir pensiya olish uchun talablar 28 Mamlakatlar Erkaklar uchun, yosh Ayollar uchun, yosh Amalga oshirilgan yil Yaponiya 65 65 2020 Islandiya 67 67 2007 Norvegiya 67 67 2011 Daniya 65-67 65-67 2008 Germaniya 65-67 65-67 2008 AQSh 65 65 2012 Ispaniya 65 65 2011 Belgiya 65 65 2009 Avstriya 65 60 2011 Buyuk Britaniya 65 65 2018 Gruziya 65 60 2011 Italiya 67 67 2019 Moldova 62 57 2016 Armaniston 63 63 2020 Qozog‘iston 63 60 2011 Qirg‘iziston 63 58 2011 Tojikiston 63 58 2011 Ozarbayjon 62,5 57,5 2011 Turkmaniston 62 57 2011 28 Abdurahmonov Q.X., Abduramanov X.X. Aholini ijtimoiy muhofaza qilish. O’quv qo’llanma. - T.: TDIU, 2010. – 86 b 111 Ushbu model tarafdorlari jamg‘arilgan badallarni qimmatli qog‘ozlarga investitsiya qilishdan olinadigan foyda inflyatsiya darajasi va ish haqi o‘sishi sur’atlaridan yuqori ekanini, shu tufayli pensiya jamg’armalari pensionerlarga munosib pensiya to‘lashga qodir ekanini asos qilib keltiradi. Ammo boshqa bozorlar kabi moliya bozori ham beqarorlik xususiyatiga ega. Aholining qarishi pensiya tizimining taqsimlovchi yoki jamg‘arib boriladigan modellaridan qat’i nazar ish bilan band fuqarolarga pensiya bosimini kuchaytiradi. Natijada pensiya islohotlarini amalga oshirish, ya’ni pensiyaga chiqish yoshini uzaytirish (1-jadval) yoki shaxsiy ixtiyoriy jamg‘arib boriladigan pensiya ta’minotini rag‘batlantirish talab qilinadi. Hozirgi davrda jahonning rivojlangan davlatlarida uch darajali pensiya ta’minoti tizimidan qo‘llanilmoqda: Birinchi daraja – ijtimoiy pensiya. Ushbu darajada pensiyaning eng kam miqdori davlat ijtimoiy taqsimlash pensiya tizimi orqali kafolatlanadi. Ijtimoiy pensiya miqdoriga pensionerning ish haqi darajasi, ish staji va boshqa ko‘rsatkichlarining ta’siri bo‘lmaydi yoki juda kam bo‘ladi; Ikkinchi daraja – pensionerlar hayotiy ehtiyojlarini qondirish modeli. Mazkur darajada xodimlarning faol mehnat faoliyati orqali pensiya yoshiga yetgandan so‘ng, hayotiy ehtiyojlarini to‘la qondiradigan miqdorda mablag‘ jamg‘arishi rag‘batlantiriladi. Bu model ham davlat tomonidan yoki uning nazoratida tashkil etiladigan taqsimlovchi pensiya tizimi orqali amal etadi; Uchinchi daraja – ixtiyoriy qo‘shimcha shaxsiy pensiya ta’minoti. Ushbu model sug‘urta kompaniyalari, banklar, xususiy pensiya jamg‘armalari ishtirokini nazarda tutadi. Download 1.97 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|