O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat pedagogika universiteti huzuridagi pedagogik kadrlarni qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish tarmoq markazi

Ayrim vakillari va ularni ishlatilishi. Spirtlar orasida metil va etil spirtlarning ahamiyati kattadir. Metil spirti 54⁰C da qaynaydigan suyuqlik, o’ta zaharli. Sanoatda CO va H₂ dan sintez qilinadi.
Metil spirti asosan chumoli aldegidi ishlab chiqarishda, erituvchi sifatida, turli molekulalar tarkibiga metil guruhini kiritishda, metil-, dimetil- va trimetilamin olishda ishlatiladi.
Etil spirti 78,4⁰C qaynaydi. Sanoatda asosan etilendan va pentozan saqlovchi birikmalardan olinadi. U erituvchi sifatida butadiyen-1,3 olishda va oziq-ovqat sanoatida ishlatiladi.
Propil-, izopropil-, butil spirtlar sirt aktiv birikmalar olishda, aldegid va ketonlar, murakkab efirlar olishda ishlatiladi.
Ikki atomli spirtlar (glikollar). Tuzilishida ikkita gidroksil guruhi bo’lgan birikmalar ikki atomli spirtlar yoki glikollar deb ataladi.
Glikollarning umumiy formulasi C_nH_2n(OH)₂ bilan ifodalanadi. Bu yerda n  2 bo’lishi kerak. Chunki CH₂(OH)₂ tarkibli spirt mavjud emas. Bitta uglerod atomi ikkita gidroksil guruhini ushlab turolmaydi, natijada undan suv molekulasi ajratib chiqib, chumoli aldegidini hosil qiladi. Shuning uchun glikollarning gomologik qatori CH₂(OH)₂–etilen glikoldan boshlanadi.
Izomeriyasi va nomlanishi. Glikollarni sistematik nomenklatura bo’yicha nomlashda tegishli to’yingan uglevodorod nomi oxiriga diol qo’shimchasi qo’shiladi va gidroksil guruhlari hamda radikallarning holatlari raqamlar bilan ko’rsatiladi.(3-ilоvа)

Formulasi	Empirik nomenklatura bo’yicha nomi	Sistematik nomenklatura bo’yicha nomi
CH2OH-CH2OH	Etilenglikol	1,2-etandiol
CH3-CH(OH)CH2OH	Propilenglikol	1,2-propandiol
CH2OHCH2-CH2OH	Trimetilenglikol	1,3-propandiol
CH2OHCH2-CH2-CH2-OH	Tetrametilenglikol	1,4-Butandiol
CH2OHC(CH3)(OH)CH3		2-metil-1,2-propandiol