O'zbekiston respublikasi oliy va o'rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent axborot texnologiyalari texnikumi elektronika asoslari

p-n o’tishni manbaga teskari ulanishi

p-n o’tishni manbaga teskari ulanishi deb, potentsial g’ov balandligini oshishiga aytiladi. Buning uchun tashqi manbaning musbat qutbi n-sohaga, manfiy qutbi p-sohaga ulanadi.

Iteskari = Idreyf - Idif

Idif

Iteskari

Idreyf

p-n o’tish manbaga teskari ulangan Ge va Si VAX

I(to’g’ri), mA

I(tes), mkA

U(tes), V

U(to’g’ri), V

p-n o’tishning quvvat diagrammasi

Kremniy va germaniy elementlarining quvvat qavatlari bir xil o’lchovda. Quvvat diagrammasining gorizontal o’qida yarim o’tgazgichning uzunligi va vertical o’qida uning quvvat belgilangan.

- U +

Yarim o’tkazgich

E

x

 

W

x

 

 

W

2

 

 

qU

Manba ulanmagan yarimo’tkazgichda – valentlik qavati, - taqiqlangan qavat va ozod qavat o’zgarmasdan qoladi.

Manba ulanmagan yarimo’tkazgichda – valentlik qavati, - taqiqlangan qavat va ozod qavat o’zgarmasdan qoladi.

Agar yarim o’tgazgichga manba kuchlamishini ulasak, o’tkazuvchanlik qavati tagidagi elektronlarning quvvati yarim o’tkazgichning hamma qavati bo’lmaydi. 2-nuqtadagi elektronning quvvati 1 – nuqtadagi nisbatan qU qiymatga kattadir. Shuning uchun yarimo’tkazgichning quvvat diagrammasi berilgan kuchlanishning qiymatiga qiyadir.

•  

-

-

-

+ +

+

 

ΔW

W

 

 

 

p-n sohasini o’tishidagi potensial balandlik hisobiga p sohasining quvvat qavatining balandligi n sohasiga nisbatan ko’tariladi. n sohasidagi ozod elektron, ozod qavatdan p-sohasiga o’tish uchun qo’shimcha ΔW=qW potensial balandlikni yenguvchi quvvat talab qiladi. Bu o’tgan elektron r-sohasi uchun asosiy bo’lmagan elektr tashuvchi hisoblanadi.

p-n sohasini o’tishidagi potensial balandlik hisobiga p sohasining quvvat qavatining balandligi n sohasiga nisbatan ko’tariladi. n sohasidagi ozod elektron, ozod qavatdan p-sohasiga o’tish uchun qo’shimcha ΔW=qW potensial balandlikni yenguvchi quvvat talab qiladi. Bu o’tgan elektron r-sohasi uchun asosiy bo’lmagan elektr tashuvchi hisoblanadi.

Uy ishi

• Ma'ruzani tugatish (p-n o’tishning quvvat diagrammasi);
• https://www.youtube.com/watch?v=Wx5gthJQQK8 – Diod;
• https://www.youtube.com/watch?v=9lO06Zxhu88&t=381s – Silicon Valley;
• Savollarga javob berish va ularni yurakdan o'rganish:
• Yarimo’tkazgich deb nimaga aytiladi?
• Sof xolda qaysi elementlar yarimo’tkazgich hisoblanadi?
• Yarimo’tkazgichning elektr o’tkazuvchanligi nimaga bog’liq?
• P-N o’tish nima?
• P-N o’tish qanday xosil qilinadi?
• P-N o’tish nima uchun kerak?
• Diffuziya toki nima va qaysi zaryad tashuvchilar hisobiga hosil bo’ladi?
• Dreyf toki nima va qaysi zaryad tashuvchilar hisobiga hosil bo’ladi?
• P-N otishni manbaga to’g’ri ulanishi deb nimaga aytiladi?
• P-N otishni manbaga teskari ulanishi deb nimaga aytiladi?

Foydalanilgan adabiyotlar ro'yxati

1. P. Toshxo’jayev, Elektron asboblar va kuchaytirgichlar – O’quv qo’llanma, Toshkent: Taqlil, 2009 y.;

2. R.M. Jalalov, O.T. Ismanova, U.V. Turdalitev, Yarimo’tkazgichlar va dielektriklar fazikasi– O’quv qo’llanma, Namangan, 2019 y.

E'tiboringiz uchun rahmat!