12.4. O’zbekistonda mehnat potensialining shakllanishi
va unga demografik omillarning ta’siri
O’zbekistonning mustaqil davlatga aylanishi iqtisodiy va siyosiy jihatdan tub
o’zgarishlarga olib kelib, o’z navbatida bular mehnat potensialining shakllanishi va takror
yaratilishi haqidagi ilmiy-iqtisodiy tasavvurlarni qayta o’rganish, uning strukturasiga
yangicha yondashuvlarni ishlab chiqish, bu sohadagi ijtimoiy munosabatlar tizimini
to’g’ri yo’lga qo’yish zaruratini vujudga qeltirdi.
«Mehnat resurslarining shakllanishi» tushunchasi ancha vaqtlardan buyon ilmiy,
iqtisodiy adabiyotlar va statistik amaliyotda qaror topgan bo’lib, o’ziga xos kasbiy atama
sifatida ishlatilib kelinadi. Bunda mehnat resurslarini shakllantirish deganda, ularning
doimiy ravishda yangilanib turishi tushuniladi.
Mamlakat mehnat potensiali miqdoriy jihatdan shakllanishining asosi aholi
harakatlari hisoblanadi. Shu sababli uning shakllanish omillari va sharoitlarini
o’rganishda, avvalambor, aholining takror ishlab chiqaruvchi jarayon bo’lgan mavjud
demografik vaziyat tahlil qilinadi. Chunki aynan demografik holatlar mehnat
potensialining miqdoran shakllanib borishini ta’minlaydi. Bu jarayon esa ularga ta’sir
qiluvchi omillar va bosqichlar ketma-ketligining ko’rinishi 12.11-chizmada ifodalangan.
Chizmada aks etganidek mehnat potensialining shakllanish jarayoni ketma-ketlikda
ro’y berib, zanjir ko’rinishini olgan. Chunki bunda ishtirok etayotgan omillar o’zaro
bog’liq bo’lib, birining natijasida ikkinchisi vujudga keladi hamda muayyan ta’sirga ega
bo’ladi.
Demografik jarayonlar mamlakatdagi ijtimoiy-iqtisodiy infratuzilma va shart-
sharoitlar ta’sirida amalga oshadi. Ya’ni, bunda aholi iste’molchi va foydalanuvchi
258
Do'stlaringiz bilan baham: |
