O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti kichik biznes va tadbirkorlik toshkent – 2010

4-. KIChIK BIZNES VA TADBIRKORLIK SUBYeKTLARIDA
MARKETING FAOLIYaTINI TAShKIL ETISh
4.1. Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatida 
marketingning ahamiyati
Kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatida qaror qabul qilish va uni ishlab
chiqishda kichik biznes va tadbirkorlikning samarali vositasi hamda asosi bo’lib
marketing hisoblanadi hamda kichik biznes va tadbirkorlik faoliyatini boshqarish
tizimida, uni tashkil etishda, rejalashtirish va nazorat qilishda muhim ahamiyat
kasb etadi. «Ay-si-ay» konserni boshqaruvi raisi Djon Harvi Djons kichik biznes
va tadbirkorlikda marketingni o’rnini tavisiflab shunday deydi, ya’ni «Marketing
kichik biznes va tadbirkorlikning tayanch omilidir. Bu nafaqat yoqilg’i, balki kema
komandasidir»
12[12]
.
Marketing elementlarining paydo XVII asrning o’rtalariga borib taqaladi. Bu
davrgacha tovarlarni natural ayirboshlashning turli shakllari paydo bo’ladi,
keyinchalik marketing faoliyatining birinchi elementlari, ya’ni reklama, narx,
sotish kabilarning rivojlanishi kuzatildi.
Marketing tushunchasi bozor sohasini har qanday faoliyati bilan bog’liqdir,
shu bois marketing so’zini tarjimasi va kelib chiqishi keltiriladi (ing. Market –
bozor, ing – faol, faoliyat, harakat ma’nosini anglatadi).
Marketing nafaqat falsafa, fikrlash tarzi va iqtisodiy tafakkur yo’nalishi,
ammo ayrim firma, kompaniya, tarmoq va butun iqtisodiyot bo’yicha amaliyot
faoliyati hamdir.
Talab bilan taklifning o’zaro ta’siri alohida shaxslar yoki guruhning xohish-
ehtiyojlarini o’zluksiz qondirish jarayoni hisoblanadi. Bu jarayon o’z navbatida
shunday ijtimoiy-iqtisodiy kategoriyalarning o’zaro ta’siriga asoslanadi, ya’ni
ularga muhtojlik, ehtiyoj (xohish), talab, xarid qilish (ayirboshlash, bitim) va aniq
tovar va xizmatlarning iste’moli (ishlatilishi) kiradi.
Bu tushunchalar marketing tushunchasi, mohiyatini aniqlashga imkon beradi.
Quyida marketingning asosiy kategoriyalari berilgan (4.1.1-rasm).
Muhtojlik kishining biror-bir narsa yetishmasligini his etishidir.
Ehtiyoj individ shaxsning madaniy darajasiga asosan maxsus shaklga
muhtojlikdir.
Talab xarid quvvatiga ega ehtiyoj.
12[12]
Багиев Г.Л. и др. Маркетинг. Маркетинг. Учебник. – СПб.: Питер, 2008, с. 83.
Бозор
Эҳтиёж