O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent arxitektura qurilish instituti

- mehnat sig’imliligi; 
- amalga oshirish muddatining davomiyligi: 5-7 yil va undan ko'p; 
- amalga oshiriladigan hududlarning uzoqligi va natijada qo'shimcha 
infratuzilmaga bo’lgan xarajatlar. 
Megaloyihalarning o'ziga xos xususiyatlari bir qator omillarni hisobga 
olishni talab qiladi, ya'ni: 
- turli ijrochilarga loyiha elementlarini taqsimlash va ularning faoliyatini 
muvofiqlashtirish zaruriyati; 
- mintaqaning, umuman butun mamlakatning, shuningdek, loyihada ishtirok 
etayotgan bir qator mamlakatlarning ijtimoiy-iqtisodiy muhitini tahlil qilish 
zarurati; 
- loyiha rejasini ishlab chiqish va uni uzluksiz yangilash. 
Loyihani amalga oshirish muddati jihatidan loyihalar qisqa muddatli, o'rta 
muddatli va uzoq muddatlilarga bo'linadi. 
Qisqa muddatli loyihalar odatda turli xil yangi turdagi mahsulotlarni ishlab 
chiqarish bo'yicha korxonalarda, tajriba moslamalarida va qayta tiklash ishlarida 
amalga oshiriladi. 
Bunday ob'ektlarda buyrtmachi odatda loyihaning yakuniy(haqiqiy) 
qiymatini dastlabki narxiga nisbatan oshirib boradi, chunki u, eng avvalo, uning 
tezkor yakunlanishiga manfaatdor. 
O'rta va uzoq muddatli loyihalar faqat bajarish nuqtai nazaridan farq qiladi 
va ular rejalashtirishning dastlabki bosqichini kechiktirish bilan tavsiflanadi. 
Sifat jihatidan loyihalar nuqsonli va nuqsonsizlarga bo'linadi. 
Nuqsonsiz loyihalar ustuvor omil sifatida yaxshilangan (yuqori) sifatni 
qo'llaydi. 
Odatda nuqsonsiz loyihalarning qiymati juda yuqori va bir necha yuz million 
va hatto milliardlab dollarni tashkil etadi. 

---

57 
Cheklangan resurslar omilini hisobga olgan holda ko'p (multi), yakka 
(mono) va xalqaro loyihalarni ajratib ko'rsatish mumkin. 
Multiloyihalar loyiha buyurtmachisining g’oyasi bir-biri bilan o'zaro bog'liq 
bo'lgan bir necha loyihalarga tegishli bo'lgan holatlarda qo'llaniladi, ularning har 
biri o'z resurs chegarasiga ega emas. 
Multiloyiha ishlab chiqarish, moliyaviy, vaqtinchalik imkoniyatlar va 
buyurtmachilarning talablari (mijozlar ehtiyojlari) bilan cheklangan firmaning 
ishlab chiqarish dasturi doirasida ko'plab buyurtma(loyiha) va xizmatlarning 
bajarilishi hisoblanadi. 
Multiloyihalar uchun muqobil loyihalar sifatida bitta loyiha jamoasi 
tomonidan amalga oshiriladigan va alohida investitsiyalar, ijtimoiy va boshqa 
loyihalar tomonidan aniq belgilangan resurslar, vaqt va boshqa tizimlarga ega 
bo'lgan mono loyihalar hisoblanadi. 
Xalqaro loyihalar odatda sezilarli darajadagi murakkablikka va xarajatlarga 
ega ekanligi bilan ajralib turadi. Shuningdek, mazkur loyihalar qaysi mamlakatlar 
uchun ishlab chiqarilayotgan bo’lsa, ular o’sha mamlakatlarning iqtisodiyoti va 
siyosatida muhim ro’l o’ynashi bilan ajralib turadi.
Ushbu loyihalarning o’ziga xosligi quyidagicha:
- ular uchun uskunalar va materiallar odatda jahon bozorida xarid qilinadi. 
Bu yerdan, loyiha uchun xaridlarni amalga oshiradigan tashkilotga nisbatan 
qo’yiladigan talablar yuqoriligi kelib chiqadi.
Bunday loyihalarni tayyorlash darajasi shunga o’xshash "ichki" loyihalarga 
qaraganda ancha yuqoriroq bo'ladi. 
Investitsiya loyihasining ishtirokchilari 4.2 - rasmda ko’rsatilgan. 
Loyihaning hayotiy davri muhim ahamiyatga ega. Loyihaning hayotiy davri, 
uning faza yoki bosqichlarini aniqlashda umumiy qabul qilingan an’anaviy 
yondashuv mavjud emas va ehtimol, mavjud bo'lmasligi ham mumkin. Ushbu 
tavsiflar ma'lum bir loyihaning o'ziga xosliklari, uni amalga oshirish shartlari va 
ishtirokchilarning tajribalariga bog’lik bo’ladi.

---

58 
Loyihaning hayotiy davri asosiy bosqichlari: 
Odatda, loyihaning hayotiy davri quyidagi to'rtda bosqichdan iborat: 
1. Dastlabki bosqich (konsepsiya); 
2. Ishlab chiqish bosqichi; 
3. Amalga oshirish bosqichi; 
4. Tugatish bosqichi. 
Loyiha konsepsiyasi quyidagilarni o'z ichiga oladi: