O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti a. A. Karimov

Majburiyat; commitment; обязaтельство; bu fuqarolik huquqiy 
munosabatlari bo‘lib, uning vositasida bir shaxs (qarzdor) boshqa shaxs foydasiga 
(kreditor) muayyan xatti xarakatlar qilishi, aytaylik: mulkni o‘tkazish, ishni 
bajarish, xizmat ko‘rsatish, pul to‘lashi va xonoz yoki muayyan xatti-xarakatdan 
o‘zini tiyishi kerak, kreditor esa qarzdordan o‘z vazifasini bajarishni talab qilish 
huquqiga ega. 
Mehnat buyumi; subject of labour; предмет трудa; moddiy boyliklar 
ishlab chiqarish maqsadida kishining mehnati yo‘naltirilgan buyumlar. Mehnat 
buyumlariga xom ashyo, asosiy materiallar, yarim tayyor mahsulotlar, ta’mirlash 
uchun ehtiyot qismlar kiradi. Mehnat buyumlari aylanma mablag‘larga kirib, 
mehnat qurollari bilan birga ishlab chiqarish vositalarini tashkil etadi. 
Mehnat o‘lchov birligi; labor a unit of measure; трудовaя единицa 
измерения; mahsulotni ishlab chiqarish yoki sarf qilingan mehnat sarfini o‘lchash 
uchun mo‘ljallangan. Ularning o‘lchov birligi bo‘lib minut, soat, kun va dekadalar 
hisoblanadi. Ular yordamida mahsulot ishlab chiqarish me’yorlari, mehnat 
unumdorligi, ish haqini hisoblash va boshqalar nazorat qilinadi. Mehnat o‘lchov 
birligi yordamida mehnat unumdorligini aniqlash imkoni natura o‘lchov birligi 
bilan birga ishlatilgandagina aniqlash mumkin. Mehnat o‘lchov birligi ko‘p 

---

383 
hollarda bir turli xo‘jalik munosabatlarini o‘rganishda ishlatiladi 
Mehnat vositalari; instruments of labor; средствa трудa; mehnat quroli 
bo‘lib, uning yordamida kishilar mehnat buyumlariga ta’sir etadi, shuningdek 
normal ishlab chiqarish jarayoni uchun zaruriy sharoit yaratadigan ob’yektlardir. 
Ishlab chiqarish qurollariga mashinalar, asbob-uskunalar, dvigatellar va h.k. kiradi. 
Mehnat vositalari asosiy vositalar hisoblanadi.