O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi tosnkent moliya instituti

Point» usulidir.

---

87 
 
 
 
2.1.7-rasm. Jadval yaratish elementlari 
 
So'rovlar kerakli ma'lumotlrani MB jadvallaridan foydalanuvchiga qulay 
tarzda tanlab beruvchi vositadir. So'rovlar yordamida MB jadvallari ustida 
ko'pgina amallar bajariladi, yani so'rovlar orqali ma'lumotlarni saralash, "elakdan 
o'tkazish, ya'ni filtrash, ma'lumotlarni berilgan tartibda o'zgartirish, ma'lumotlar 
ustida hisob-kitoblar, jadvallarni boshqa manbalardan avtomatik tarzda chaqirib 
olingan (import) ma'lumotlar bilan to'ldirish kabilar amalga oshiriladi. Aytilgan 
amallaming aksariyatini bevosita MB jadvallarining o'zida ham bajarish mumkin. 
Lekin bunda ko'proq mehnat, ko'proq vaqt sarf bo'ladi. So'rovlar esa ishlash tezligi 
va MB xavfsizligi nuqtai nazaridan ham qulaydir. 
MB loyihasi bilan shug'ullanmaydigan MBga faqat ma'lumot olish 
uchungina murojal etadigan foydalanuvchilarning baza jadvallarga kirishini 
chegaralash maqsadga muvofiq hisoblanadi. Chunki, bu bilan bazi jadvallarning 
butunligi himoyalanadi, ya'ni muhim ma'lumotlarga ehtiyotsiz, no'noq 
hattiharakatlar oqibatida ziyon yetishi yoki mutloqo o'chirib yuborilishining oldi 
olinadi. 
Turli bo'linmalardan iborat tashkilot MBBTdan foydalangudek bo'lsa, u 
holda MBga kirish uchun qo'yiladigan cheklovlar bo'limlar xodimlarining shaxsiy 
majburiyatlari va xizmat vazifalariga muvofiq ravishda turlicha ko rinishga ega 
bo'lishi tabiiy. 
So'rovlarning o'ziga xos xususiyati shundan iboratki. ular ma'lumotlarni MB 
jadvallaridan turli xil usullarda ajratib oladilar va shu asosda vaqtincha 
qo'llaniluvchi natijaviy jadval yaratadilar. Buning ma'nosini quyidagicha izohlash 

---

88 
mumkin: MBning asosiy Jadvallari bilan ishlayotganingizda Siz qattiq diskdagi 
malumotlarni o'qiysiz so'rov asosida natijaviy jadval olganingizda esa qattiq 
diskda izi ham bo'lmagan elektron jadval bilan ish ko'raslz, yani ajratib olingan 
maydonlar va qaydlarning aksi bilan ishlagan bo'lasiz. Tabiiyki, bunday "aks" 
bilan ishlash jarayoni qattiq diskdagiga niabatan anchagina tez va samarali 
kechadi. Bu afzallik so'rovlardan unumli foydalanlshga turtki bo'luvchi 
omillardandir. 
Ma'lumki. tartibga solingan jadvalli tuzilmalarda jadvallarni yangilash, 
ularga qo'shimcha qaydlar(satrlar) kiritish tufayli o'rnatilgan tartib o'zgaradi, ayni 
paytda. bu tartibni saqlab qolish vositasi ishlab chiqilmagan. Tiklash esa bir 
muncha vaqt talab etadi. Mazkur muammo MBBTlarda yuzaga kelmaydi, chunki 
ular "so'rovlar"dek kuchli vositaga egadirlar. 
MB jadvallaridagi barcha qaydlar kelib tushishiga ko'ra mutlaqo tabiiy 
tartibda jadvallarga kiritilgan bo'ladi. MB jadvallaridan hech qanday 
tartiblanganlik talab etilmaydi. Ulardagi qaydlarni saralangan yoki elakdan 
o'tkazilgan (filtrlangan) ko'rinishga keltirish uchun tegishli sorovdan foydalanish 
yetarli. demak. so'rovlar bazadagi malumotlarni tahlil etish uchun ham qo'l keladi.