O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi tosnkent moliya instituti

3.1.3.-rasm. Intergallashgan axborot tizimlarining yaratilish bazasi 
Integratsion yechim. Ma‘lumot darajasidagi integratsiya. Ma‘lumotlar 
integratsiyasining asosiy muammolaridan biri ma‘lumotlar formati va turlarining 
ko‗pchiligi (strukturalanmagan, qisman strukturalangan, qat‘iy strukturalangan), 
shuningdek, ular hajmining shiddat bilan o‗sib borishidir. 
Turli xil korporativ xizmatlari tarmoqlarida har xil ommaviy ma‘lumot va 
axborotlarning aylanishi ularni to‗plash, tuzish, qayta ishlash, tahlil qilish, saqlash, 
arxivlash va biznes qarorlarini qabul qilish uchun foydalanuvchiga etkazishda 
ko‗plab muammolarni keltirib chiqaradi. 3.1.4-rasmda ma‘lumotlar 
integratsiyasining an‘anaviy sxemasi ko‗rsatilgan. 
Korxonani xizmat 
ko‘rsatishini 
boshqarish 
Loyiha 
konstruktorlik 
bo‘limlari
Ishlab chiqarish-
texnologik 
uchastkalar
ABT 
LIAT 
TJABT 
Moliyaviy boshqaruv 
Ishlab chiqarishni boshqarish 
va rejalashtirish 
Oldi sotishni boshqarish 
Resurslarni boshqarish 
Materiallarni saqlash 
Remont va texnik xizmat 
ko‘rsatish 
Ishlab chiqarish 
va texnologik 
jarayonlarni 
boshqarish
Loyiha 
konstruktorlik 
ishlanmalari
Yagona axborot 
makoni

---

163 
Buning uchun standart interfeyslar va protokollardan, masalan, SQL va 
JDBC/ODBC, shuningdek, ma‘lumotlar relyasiya bazasining turli uskunalaridan 
(Relational Database — RD) foydalaniladi; mufassal depozitlar — artefaktlar va 
loyihalash ob‘ektlari haqida ma‘lumot saqlovchi ―ustiga qurilgan‖ ma‘lumotlar 
bazasi; Meta ma‘lumotlarning ko‗plab lug‗aviy ma‘nosi
1
(Transparent Repository 
— TR); ma‘lumotlarni zamonaviy saqlash joyi va fabrikasi (Data Warehouse, Data 
Factory — DW, DF). Integratsiya texnologiyasining oxirgi ko‗rinishi, odatda, yirik 
kompaniyalarda va ishlab chiqarish birlashmalarida qo‗llanadi. Bu texnologiyalar 
ma‘lumotlarni saqlash va qo‗llash uchun foydalanuvchiga yagona qulay muhitni 
yaratadi. Quyida axborotdan jamoaviy foydalanish tizimi haqida batafsil ma‘lumot 
berilgan.