O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi tosnkent moliya instituti

Ekspert tizimlari — ET (intellektual komponentli axborot tizimi) 
EHMda ma‘lumotlar bazasidan tashqari yana ikkita — bilimlar va maqsadlar 
bazasi mavjudligi bilan ajralib turadi. Ma‘lumotlar bazalari (MB) boshqaruv 
tizimi va obyektining miqdoriy formal tavsifiga ega; bilimlar bazasi (BB) tashqi 
muhit haqidagi noformal semantik tasavvurlar, obyektlarning ayrim sifat 
tavsifini, ular orasidagi munosabatlar, mumkin bo‗lgan harakatlar, holatlar, 
abstraksiyalar, 
stereotiplar 
bayonini 
saqlaydi. 
Maqsadlar 
bazasi 
modellashtiriladigan obyektlar uchun xos bo‗lgan o‗zaro bog‗liq maqsadlar, 
kenja maqsadlar, ularga yetishish uslublari va vositalari to‗g‗risidagi tasavvurga 
ega. Bunday tizimlar ijodiy, ilmiy-tadqiqot, loyihalashtirish, boshqarish 
jarayonlarida juda dolzarb. 
Ekspert tizimlari inson faoliyatining aniq turlari bo‗yicha mutaxassislar 
tajribasi va bilimini to‗plash, boyitish, rivojlantirish imkonini beradi. 
 
 

---

156 
O‘z-o‘zini tekshirish uchun savollar 
1. 
Axborot tizimlari va texnologiyalari, ularni iqtisodiy jarayonlarni 
boshqarishda qo‗llashdagi yutuq va muammolar nimalardan iborat? 
2. 
O‗zbekiston Respublikasida axborot texnologiyalarini keng joriy 
etish borasida qanday ishlar olib borilmoqda? 
3. 
Axborot texnologiyasi iqtisodiy masalalarni yechishda qaysi asosiy 
jarayonlarni o‗z ichiga oladi? 
4. 
Yuqori malakali mutaxassislarni tayyorlashda axborot tizimlari fanining 
roli? 
5. 
Axborot tizimlarini joriy etilishi orqali qanday natijalarga erishish 
mumkin? 
6. 
O‗zbekiston Respublikasining axborotlashtirish konsepsiyasining 
asosiy maqsadlari nimalardan iborat? 
7. 
Axborot texnologiyalarini rivojlantirishning asosiy ustivor yo‗nalishlari 
nimalardan iborat? 
8. 
Obyekt, xususiyat yu aloqalarning ta‘rifini keltiring. 
9. 
Qanday turdagi tizimlarni bilasiz ? Tashkilot deganda nimani tushunasiz? 
10. 
Tashkilotning axborot tizimi nima uchun xizmat qiladi? 
11. 
Boshqaruv tizimining pog‗onaliligini tushuntirib bering. 
12. 
Axborot tizimi deganda nimani tushunasiz? 
13. 
Axborot tizimlari qanday maqsadlar uchun xizmat qiladi? 
14. 
Axborot tizimining tuzilishini tushuntirib bering. 
15. 
Axborot tizimining axborot ta‘minoti nima? 
16.Axborot tizimining texnik ta‘minotini nimalar tashkil etadi? 
17.Axborot tizimining lingvistik ta‘minoti nimalarni o‗z ichiga oladi? 
18.Axborot tizimining hayotiy sikli nimalarni o‗z ichiga oladi? 
19.Avtomatlashtirilgan axborot tizimlari qanday tasniflanadi? 
20.Avtomatlashtirish darajasiga ko‗ra axborot tizimlari qaysi sinflarga 
ajraladi? 

---

157 
21.Qo‗llanilish sohasi bo‗yicha axborot tizimlari qaysi sinflarga ajraladi? 
22.Boshqaruv tizimining darajasi bo‗yicha axborot tizimlari qaysi sinflarga 
ajraladi? 
23.Integratsiyalashuv darajasiga ko‗ra axborot tizimlarini nechta sinfga 
ajratish mumkin? 
24.Sifat darajasiga ko‗ra axborot tizimlarining qaysi sinflarini bilasiz? 
25.Axborot-qidiruv tizimlari qanday vazifalarni bajaradi? 
26.Axborot-ma‘lumotnoma tizimining ta‘rifini keltiring. 
27.Ekspert tizimlari qanday masalalarni hal qiladi?