O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta‘lim vazirligi tosnkent moliya instituti

 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
3.3.10. –rasm. 
Ekspert axborot quyi tizimining umumiy sxemasi 
 
Foydalauvchi 
Internet 
Intranet 
So‘rovlarni 
qayta ishlash 
F
oyda
lanuvc
hi i
nter
fe
ysi
 
 
Xulosa
ni shakll
anti
rish
 
Tushuncha va tushuntirishlar
Aloqa kanallari 
B
il
im
lar
ning 
 
ishchi sohasi
 
S
ha
kll
ana
yotgan bili
ml
ar 
 
quyi t
izimi
 
Tizimli 
tahlilchi 
Vosita va usullar quyi tizimi 
Uslubiy bazis 
MB 
MB 
MB 
Bilimlar 
bazasi 
Evristika 
bloki 
Ekspert 
Ekspert 
Ekspert 
Foydalauvchi 
Foydalauvchi 
Aloqa kanallari 
Tizimli 
tahlilchi 
So‘rovlarni 
qayta ishlash 

---

150 
ARMni tuzishda, ayniqsa [www.fooder.ru/page2 / arm_main.html] 
ta‘minlanishi shart bo‗lgan umumiy talablar qatori mavjud:
• 
axborotni qayta ishlash vositasi mavjudligi; 
• 
dialog (interaktiv) rejimda ishlash imkoniyati; 
• 
ergonomikaning asosiy talablarini bajarish: operator o‗rtasida funksiyalarni 
oqilona taqsimlash, ARM kompleksi va atrof-muhit elementlari, qulay ish 
sharoitlarini yaratish, ARM konstruksiyalari qulayligi, inson-operatorning ruhiy 
omillarini hisobga olish, ARM elementlarining shakli va ranglarining jozibadorligi 
va boshqalar; 
• 
ARM tizimda ishlovchi PKning yuqori ishlab chiqarishi va ishonchliligi; 
• 
amalga oshiriladigan vazifalarning mohiyatiga mos dasturiy ta‘minot; 
• 
muntazam jarayonlarni avtomatlashtirishning maksimal darajasi; 
ARM operatorlari kabi mutaxassislarning o‗z-o‗ziga xizmat ko‗rsatishlari 
uchun optimal sharoit; 
• 
mutaxassisni ARMdan ish quroli sifatida foydalanishda maksimal qulaylik va 
qanoat bilan ta‘minlovchi boshqa omillar. 
ARM tarkibiga, albatta, asosiy hisob funksiyalarini va dialogni 
tashkillashtirishni ta‘minlovchi turli dastur komponentlari, shuningdek, 
ma‘lumotlar bazasini boshqarish tizimi, translyatorlar, ma‘lumotlar tizimi, fan 
sohasi ma‘lumotlar bazasi va ma‘lumotlarni tasvirlash, dialoglar ssenariysi, 
qo‗llanma, boshqaruv parametrlari, xatolar ro‗yxati va boshqalardan tarkib topgan 
metama‘lumotlar bazasi kiradi. 
Ekspert tizim ARMi intelektual ARM sinfiga mansub va bu talablarga to‗liq 
javob beradi hamda injener va ekspertning kompter bilan o‗zaro munosabatini 
ta‘minlovchi dastur-apparat muhitni birlashtiradi; axborotni kiritish, monitor ekrani, 
printer, garfik quruvchi yoki boshqa xulosa uskunasida talab etilgan shaklda 
natijalarni qayta ishlash, tahlil qilish va xulosalash imkonini taqdim etadi 
(klaviatura, skaner va hokazolar orqali). Ayrim ekspert tizimi ARMlarining ajralib 
turadigan o‗ziga xosligi – bu konkret ekspert xulosasini yaratish uchun zarur aniq 
bo‗lmagan axborotlarni qidirishga va real vaqt rejimida ma‘lumotlarning virtual 

---

151 
bazasini shakllantirishga qodir Data Mining modulining ulanganligidir.