Oʻzbekiston respublikasi oliy va oʻrta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti

Bozor riskini baholash xalqaro tajribada baholash faoliyatining bir turi bo‘lib, turli – tuman bozor holatlarida unga ehtiyoj seziladi. Ular quyidagilardir:

• 
  
  inqirozga uchragan korxonani sotish uchun baholash;
  
  • 
    
    normal ishlayotgan aksionerlik jamiyati o‘z aksiyalarini qanday so‘mmaga sotish huquqiga egaligini aniqlash uchun baholash;
    
  • 
    
    xususiylashtirilayotgan korxonani baholashda;
    
  
  
  • 
    
    aksionerlik jamiyatlarni sotib olish narxlarini hisoblashda; Bozor riskini baholashning ikki predmeti bor:
    
  
  50
  
  • 
    
    mulk formalari turli bo‘lgan korxonalarni baholash, bunday baholash ularning moddiy va nomoddiy aktivlarini baholash ishiga asoslanadi;
    
  
  
  • 
    
    kelajakda kutilayotgan taxminiy foydani ta’minlovchi mulkka egalik qilish huquqi, texnologiyalar va aktivlar “biznes liniya”ni baholash majmui hisoblanadi.
    
  
  
  Bozor riskida juda ko‘plab tushunchalar qo‘llanilishi mumkin, shulardan biri biznes-liniya bo‘lib, u bozorda korxonaga egalik qilish emas balki, foydalanishni ifoda etuvchi tushunchalar sirasiga kiradi. Ayrim holatlarda biznes-liniya haqida oddiy qilib shartnomalar majmui (ayniqsa uzoq muddatli shartnomalar) deb gap yuritiladi. Bunga faoliyat turi va texnologiyalarga beriladigan litsenziyalar ham kiradi.
  
  
  Doimiy qo‘shimcha foyda yoki xarajatlarda turg‘un iqtisodni olish imkonini beruvchi alohida uzoq muddatli ayrim shartnoma ham hattoki baholash predmeti bo‘lib xizmat qilishi mumkin. Masalan, bunga bozor bahosidan yuqori narxda tovarlarni yetkazib berish to‘g‘risidagi shartnomalar, xomashyolar sotib olish to‘g‘risidagi imtiyozli shartnomalar kiradi. Real xo‘jalik amaliyotida biznes-lini-yani baholashda odatda quyidagi asosiy maqsadlar ajratib ko‘rsatiladi:
  
  •