O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti biznes moliyasi

Takrorlanuvchi modellarni aniqlash
Bir necha yillar mobaynida muayyan qimmatli qog‘ozning kursi 9.1-rasmda keltirilgan davriy sxemaga muvofiq o‘zgargan deb faraz qilamiz. Shubhasiz, biz bu yerda yetarlicha muntazam siklga ega modelni ko‘ramiz. t vaqtda davriy o‘zgaruvchanlikning shunday shaklini payqab qolsak, qanday yo‘l tutishimiz lozim? Albatta, ushbu qimmatbaho qog‘ozlarni xarid qilishingiz va ularning narxi keyingi eng yuqori nuqtaga chiqqunga qadar saqlab qo‘yishingiz kerak, keyin esa ularni shartta sotasiz. Keyingi narx eng pasaygan nuqtada yanada ko‘proq xarid qilish lozim va buni pul topishdan zerikib ketguncha amalga oshiraverasiz! Bularning hammasi haqiqat bo‘lishi uchun haddan tashqari yaxshi ko‘rinadi. Haqiqiy hayotda ushbu eng yuqori va eng quyi nuqtalarning navbatlashib turishini payqab turgan yagona odam biz emasmiz, aslida, ular juda ko‘p. Eng yuqori nuqtada sotishga biz kabi boshqalar ham harakat qiladi.
Narxning eng yuqori nuqtasida bir necha potensial xaridor harakatga kelgach, narx tushib ketadi. Buni his etgan holda, barchadan oldinroq sotishga, narx tushib ketishini dog‘da qoldirishga harakat qilishimiz kerak, ammo bu faqat narx tushishini tezlashtiradi. Bundan shunday mantiqiy xulosa kelib chiqadiki, aslida, narx hech qachon yuqori nuqtagacha ko‘tarilmaydi. Eng past nuqtaga erishish va uni o‘tkazib yubormaslik uchun biz hamisha yanada oldinroq sotib olamiz, bu esa narx tushib ketishiga yo‘l qo‘ymaydi. Bularning barchasi esa eng past nuqtaga ham hech qachon erishilmasligini anglatadi.
Yuqoridagilardan shuni xulosa qilish mumkinki, agar narx harakatining o‘tmishdagi modellarini o‘rganib, bu takroriylikdan foydalanmoqchi bo‘lgan investorlar yetarli miqdorda bo‘lsa, bunday takroriylik shunchaki sodir bo‘lmaydi. Aslida, u yoki bu qimmatli qog‘ozning narx grafigi 5.1-rasmda ko‘rsatilgan gorizontal punktir chiziqqa yaqinlashishi ehtimoli ko‘proq.

1. -rasm. Gipotetik qimmatli qog„ozning kundalik kursining vaqt

   
   bo„yicha o„zgarish grafigi
   

Agar ushbu model amalga oshishi kutilsa, investorlar o‘zining xarid qilish va sotish bo‘yicha harakatlari bilan shunday qiladiki, bu model ishlamay qoladi.