O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti biznes moliyasi

Diskont stavkasi: CAPM an’anaviy yondashuvga
nisbatan


Biz uzoq muddatli moliyalash muayyan manbalari qiymatini aniqlashning quyidagi ikkita usulini ko‘rib chiqdik:

• 
  
  tobora ko‘proq ommaviylashib borayotgan, oldingi bobda ko‘rib chiqilgan CAPM usuli, garchi ushbu bobda biz aksiyadorlik kapitali hisobiga moliyalashga e‘tibor qaratishga intilgan bo‘lsakda, teng darajada har qanday moliyalash manbaiga qo‘llanishi mumkin;
  
• 
  
  mazkur bobda tavsiflangan tobora kamroq ommaviylashib borayotgan “an'anaviy” yondashuv, unga muvofiq manbalar qiymati ulardan har birining bozor narxiga asoslanadi. Boshqacha aytganda, biz muayyan kapital manbai (obligatsiya yoki aksiyadorlik moliyalash kabi) bozor qiymatini, investorlar ushbu manbadan olishni kutishi mumkin bo‘lgan pul tushumlarini va ushbu manbadan foydalanish qiymatini o‘z ichiga olgan tenglama tuzdik. Ushbu ro‘yxatdan faqat so‘nggi element noma'lum bo‘lgan va hisoblab chiqilmagan, shuning uchun uning miqdorini chiqarish qiyin emas.
  

Ushbu ikki yondashuvning qaysi biriga ustunlik berilmasin, agar kompaniya aksiya chiqarilishi hisobiga to‘liq mablag‘ bilan ta‘minlanmasa (mazkur bobda ko‘rib chiqilganidek) WACC qo‘llanishi kerak. Ayrim mualliflar fikricha, WACC va CAPM muqobil usullar hisoblanadi. Aslida esa, muayyan manbalar qiymatini baholash usuli sifatida CAPM qo‘llanilishidan qat‘i nazar, WACC to‘g‘ri yondashuvni ifodalaydi.
“An'anaviy” yondashuv yoki CAPM qo‘llanilishidan qat'i nazar, WACC hisob-kitob qoidalari bir xil bo‘ladi. Shunday qilib, yuqorida Hazelwood plc kompaniyasi bilan keltirilgan misolda biz CAPM qo‘llanilgan holda kE va kL.ni aniqlashga, so‘ngra esa WACCni aniqlik bilan hisoblab chiqishga muvaffaq bo‘ldik.
Garchi har ikki yondashuv ham tavakkalchilikni hisobga olishi kerak bo‘lsada, CAPM, ehtimol, muayyan ko‘rib chiqilayotgan loyiha tavakkalchiligiga aniqroq e‘tibor qaratishga intilishida ustunlikka ega bo‘lishi mumkin. An‘anaviy yondashuvda ko‘rib chiqilayotgan loyiha tavakkalchiligi mavjud faoliyat turlaridan tavakkalchilik bilan bir xil degan bilvosita taxminlarga asoslanish mumkin.
A loyihasi tavakkalchiligi nisbatan yuqori emasligi tufayli unga nisbatan yuqori bo‘lmagan daromadlilik muvofiq bo‘ladi, taalluqli ravishda, diskontning nisbatan past stavkasidan foydalanish kerak. Boshqa tomondan, B loyihasi tavakkalchiligi nisbatan yuqori bo‘lib, bu diskontning nisbatan yuqoriroq stavkasidan foydalanishni nazarda tutadi. WACC yordamida aniqlangan umumiy diskont stavkasining qo‘llanishi har ikki loyiha bo‘yicha noto‘g‘ri qarorlarga olib kelishi mumkin. A loyihasi haddan tashqari yuqori diskont stavkasidan foydalanish bilan baholangan bo‘lardi, B loyihasining pul oqimlari esa haddan tashqari past stavka bo‘yicha diskontlanardi.