O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi toshkent moliya instituti sh. Abdullaeva, M. Yuldashev

Rasmiy oltin -valyuta zaxiralarini saqlash. Xalqaro hisob-kitoblarda 
zaxiradagi aktiv va kafolatli sug‘urta fondi va zifasini ado etish Markaziy
bankning pul-kredit siyosatida va mablag‘laridan sharoitga qarab foydalanishi 
mkonini beribginaqolmay, balkidunyo moliya bozorlarida operatsiyalarni
amalga oshirish yo‘li bilan mamlakatimizning oltin valyuta zaxiralarini
qiymatini saqlabturishi mkoniyatini yaratadi. boshqa moliya muassasalari,
korxonalar va xususiy shaxslar ham xorijiy valyutaga ega bo‘lish va valuta
operatsiyalarini o‘tkazishga haqiborligiga qaramasdan, O‘zbekiston Respublikasi
Markaziy banki valuta zaxiralarini saqlovchi asosiy depozitariy bo‘lib qolishi 
mumkin.
  Markaziy bank hukumatning va boshqa davlat organlarining pul 
mablag‘larini va valyuta qimmatliklarini depozitga qabul qilishi, depozitariy 
sifatida pul mablag‘larini va valyuta qimmatliklarini olishi va berishi, ularning 
hisobini yuritishga mas’ul hisoblanadi.

---

81 
Markaziy bank Moliya vazirligi bilan kelishilgan holda O‘zbekiston Respublikasi 
va davlat organlarining fiskal agenti sifatida: 
-Moliya vazirligi va boshqa davlat organlari chiqargan qarz majburiyatlarini 
joylashtirish, bu joylashtirishlarni ro‘yxatga olish va ularni topshirishda agent 
rolini bajarish; 
- qimmatli qog‘ozlarning qiymatini, ular bo‘yicha foizlar va boshqa to‘lovlarni 
to‘lash; 
- qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha hisobvaraqlari yuritish va ularga doir to‘lov 
operatsiyalarini bajarish; 
- qimmatli qog‘ozlar bo‘yicha boshqa operatsiyalarni amalga oshirish borasida 
faoliyat ko‘rsatishi mumkin. 
Markaziy bank Moliya vazirligiga davlatning qimmatli qog‘ozlarini chiqarish va 
davlat qarzini qaytarish jadvali hamda hajmi masalalari yuzasidan ularning bank 
tizimi likvidliligiga ta’siri va monetar siyosatining ustuvor yo‘nalishlarini hisobga 
olgan holda maslahat beradi. 
Markaziy bank O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisi tomonidan tasdiqlangan 
miqdorda, bir yil ichida qiymati to‘lanadigan aktivlar garovga qo‘yilishi sharti 
bilan, alohida kredit shartnomasi asosida hukumatga kreditlar berishi mumkin. 
Hukumat 
bilan 
Markaziy 
bank 
iqtisodiyotdagi 
asosiy 
makroiqtisodiy 
ko‘rsatkichlarni nazorat qilish uchun doimiy ravishda statistik axborot almashib 
turadilar. 
Markaziy bank banklar faoliyatini tartibga solish va ularni nazorat
qilishdan asosiy maqsad “O‘zbekiston Respublikasining Markaziy banki
to‘g‘risida”gi qonuniga muvofiq bank tizimining barqarorligini ta’minlash,
omonatchi va kreditorlar, o‘z aksiyadorlarining manfaatlarini himoya qilishdan 
iborat.

---

82 
Ushbu maqsadni amalga oshirishning asosiy vositalaridan biri bank
faoliyatiga ruxsatnoma (litsenziya) berishdir. O‘zbekiston Respublikasi
Markaziy bankining maxsus komissiyasi bu faoliyat bilan shug‘ullanishga 
da’vogarlarning birlamchi hujjatlarini ko‘rib chiqadi, pul bozorida ularning
muomalaga tayyorligini, O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki talablariga
javob berishini tahlil qiladi va qaror ijobiy bo‘lgan taqdirda bank faoliyatini
amalga oshirish uchun ruxsatnoma beradi.
Bundan tashqari, O‘zbekiston Respublikasi Markaziy banki bank 
muassasalarining rivojlanishini har tomonlama hisobga olib, kuzatib boradi.
Kapitalning aynan bir xilligi, likvidlikka doir talablarni o‘z ichiga oluvchi
iqtisodiy me’yorlarni, shuningdek, kreditlash hajmi va limitlarini belgilaydi,
kredit tashkilotlarning hamma turlari uchun yagona mazmunga ega bo‘lgan
iqtisodiy me’yorlarni o‘rnatadi va ular bajarilishi ustidan nazorat olib boradi. Bank
kapitalining etarliligi, aktivlarning sifati, foydaliligi va likvidligiga qarab tijorat
banklarining moliyaviy ahvoli baholanadi, nochor banklar aniqlanadi.