O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi
Endi (1) tenglam yechimining yagona ekanligini ko’rsatamiz
Download 0.6 Mb. Pdf ko'rish
|
Intagral tenglamalar nazariyasi
- Bu sahifa navigatsiya:
- 2. Iterasiyalangan yadro.
- 3. Rezol’venta.
- O’zingizni tekshirib ko’ring.
- 1. Fredgol‘mning birinchi teoremasi.
Endi (1) tenglam yechimining yagona ekanligini ko’rsatamiz. Faraz qilaylik (1) tenglama ikkita ) ( x va
) (x uzluksiz yechimlarga ega bo’lsin. Bularning ayirmasi ) ( ) ( ) ( x x x bir jinsli
a dy y y x K x ) ( ) , ( ) (
(4) tenglamani qanoatlantiradi. ) ( max *
m deb belgilab olsak, (4) dan darhol x a a x Nm dy y y x K x ) ( ) ( ( ) , ( ( ) ( *
tengsizlik kelib chiqadi. Bundan foydalanib (4) tenglikdan
x a a x Nm dy y y x K x 2 ) ( ) ( ) , ( ) ( 2 * 2
tengsizlikni hosil qilamiz. Bu jarayonni davom ettirib, ixtiyoriy natural n uchun
! ) ( ) ( * n a x N m x n n
tengsizlikni hosil qilamiz. Bu tengsizlikdan
da 0
(
yoki
) ( ) ( x x ekanligi kelib chiqadi. Shunday qilib quyidagi xulosaga keldik.
Vol’terraning ikkinchi tur (1) integral tenglamasi, uning yadrosi ) , ( y x K va ozod hadi ) (x f uzluksiz fuksiyalar bo’lgabda
parametrning har bir chekli qiymatida yagona yechimga ega bo’ladi. Shu dalil bilan Vol’terraning ikkinchi tur integral tenglamasi har bir
uchun yechimga ega bo’lavermaydigan Fredgolmning ikkinchi tur integral tenglamasidan tubdan farq qiladi.
1 tengsizlik bajarilganda (3) funksiyalar ketm – ketligi (1) tenglamaning ) (x yechimga yaqinlashishi isbotlangan edi. Endi shu ketma – ket yaqinlashish strukturasini batafsil o’rganamiz. Ma’lumki,
b a dy y f y x K x f x , ) ( ) , ( ) ( ) ( 1
So’ngra
a dt t t x K x f x ) ( ) , ( ) ( ) ( 1 2
a b a b a dy y f y t K dt t x K dt t f t x K x f ) ( ) , ( ) , ( ) ( ) , ( ) ( 2
Ikkilangan integralda integrallsh tartibini o’zgartirib,
a dt y t K t x K y x K ) , ( ) , ( ) , ( 2
deb belgilab olib,
a b a dy y f y x K dy y f y x K x f x ) ( ) , ( ) ( ) , ( ) ( ) ( 2 2
tenglikni hosil qilamiz. Bu jarayonni davom ettirib,
b a n i i i n dy y f y x K x f x 1 1 ) ( ) , ( ) ( ) ( (5)
) , ( y x K lar
), , ( ) , ( 1 y x K y x K
a i i i dt y t K t x K y x K ...
, 3 , 2 , ) , ( ) , ( ) , ( 1 rekurrent munosabatlar bilan aniqlanadi. ) , ( y x K i
funksiyalar iteratsiyalangan ( takrorlangan ) yadrolar deb ataladi.
3. Rezol’venta. (3) ketma – ketlikning yaqinlashishi isbotlangandagi mulohazalarni qaytarib, m 1 shart bajarilganda b y a b x a , kvadratda
1 1 1 ) , ( i i y x K
qatorning tekis yaqinlashishiga ishonch hosil qilish mumkin.
Bu qatorning yig’indisi ) , , ( y x R ni
) , ( y x K yadroning yoki (1) integral tenglamaning rezol’ventasi yoki hal qiluvchi yadrosi deyiladi.
(5) da
da limitga o’tib, (1) tenglamaning yechimini rezol’venta yordamida
b a dy y f y x R x f x ) ( ) , , ( ) ( ) (
ko’rinishda yozishimiz mumkin. O’zingizni tekshirib ko’ring. 1.
) , ( y x K yadroning rezol’ventasini yozing 2. Tenglama yechimini rezol’venta orqali ifodalang.
3- Ma’ruza Mavzu: Fredgol‘mning aynigan yadroli integral tenglamalari.
Talabalar soni ____ta
Ma’ruza
Ma’ruza rejasi 1. Fredgol‘mning birinchi teoremasi. 2. Fredgol‘mning ikkinchi teoremasi. 3. Fredgol‘mning uchinchi teoremasi.
aynigan yadroli integral tenglamalari haqida tushunchalar berish. O’qitish vositalari O’UM, Ma’ruza matni, rasmlar, plakatlar doska O’qitish usullari Axborotli ma’ruza blits so’rov texnik-insertika O’qitish shakllari Farontal, kollektiv ish O’qitish sharoiti Texnik visitalar bilan ta’minlangan gruhlarda ishlash usulini qo’llash mumkin bo’lgan auditoriya Monitoring va baholash Og’zaki savollar blits so’rov
Ish
bosqichlari
O’qituvchi lfaoliyatining mazmuni Tinglovchi faoliyatining mazmuni
1-bosqich mavzuga kirish
(20 min) 1.5. O’quv mashg’uloti mavzusi, rejasi,pedagogning vazifasi va talabaning o’quv faoliyati natijalarini aytadi. 1.6. Baholash mezonlari (1 – ilova). mavzuni jonlantirish uchun «Blits-so’rov» savollarini beradi. Tinglaydilar. Yozib oladilar. Aniqlashtiradilar, savollar beradilar.
2 - bosqich Asosiy bo’lim
(50 min) 2.1. Savol yuzasidan ma’ruza qiladi. 2.2.Ma’ruza rejasining hamma savollar bo’yicha tushuncha beradi. 2.2. Ma’ruzada berilgan savollar yuzasidan umumlashtiruvchi xulosa beradi. 2.4.Tayanch iboralarga qaytiladi. 2.5. Talabalar ishtirokida ular yana bir bor takrorlanadi. Tinglaydilar. Javob beradilar
Yozadilar. UMKga qaraydilar Har bir tayanch tushuncha va iboralarni muhokama qiladilar. 3-bosqich. Yakunlov chi.
(10 min) 3.3. Mashg’ulot bo’yicha yakunlovchi xulosalar qiladi. Mavzu bo’yicha olingan bilimlarni qaerda ishlatish mumkinligi ma’lum qiladi. 3.2. Mavzu bo’yicha bilimlarni chuqurlashtirish uchun adabiyotlar ro’yxatini beradi. 3.3. Kеyingi mavzu bo’yicha tayyorlanib kelish uchun savollar beradi.
Savollar beradilar UMKga qaraydilar UMKga qaraydilar. Uy vazifalarini yozib oladilar
Fredgol‘mning ikkinchi tur
) ( ) ( ) , ( ) (
f dy y y x K x b a (1) integral tenglamasining ) , ( y x K yadrosi
n i i i y q x p y x K 1 ) ( ) ( ) , ( (2) ko‘rinishda bo‘lsa, u aynigan (buzilgan) yadro deb yuritiladi.
Bundagi
) (x p i va
) ( y q i ,
y a b x a , -berilgan haqiqiy uzluksiz funksiyalardir. Ayrim adabiyotlarda (2) ko‘rinishdagi yadro Pinkerle- Gursa yadrosi, yoki qisqacha PG-yadro deb ham ataladi. Umumiylikka ziyon etkazmay, barcha ) (x p i funksiyalarni ham ) ( y q i funksiyalarni ham o‘zaro bog’liq emas deb hisoblaymiz. Aks holda (2) yig’indida qo‘shiluvchilar sonini kamaytirish mumkin. (2) ifodani (1) integral tenglamaga qo‘yib,
n i b a i i x f dy y y q x p x 1 ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( (3) tenglamani hosil qilamiz. (3) integral tenglamani
i i i x p c x f x 1 ) ( ) ( ) (
(4) ko‘rinishda yozish mumkin, bunda
,.....,
2 , 1 , ) ( ) (
lar
) ( y noma’lum funksiyaga bog’liq bo‘lgani uchun noma’lum o‘zgarmaslardir.
Endi n i c i ,.....,
2 , 1 , o‘zgarmas sonlarni shunday tanlashga harakat qilamizki, natijada (4) fomula bilan aniqlangan ) ( x funksiya (3) integral tenglamaning echimidan iborat bo‘lsin. Shu maqsadda (4) ifodani (3) tenglamaning chap tomoniga olib borib qo‘yamiz
)
) ( ) ( ) ( ) ( ) ( ) ( 1 1 1 x f dy y p c y f y q x p x p c x f n i b a n i j j i i n i i i
yoki
i n i b a i j j b a i i i dy y q y p c dy y f y q c x p 1 1 0 ) ( ) ( ) ( ) ( ) (
Bundan
) (x p i funksiyalar chiziqli bog’liq bo‘lmagani uchun
0 ) ( ) ( ) ( ) ( 1
y q y p c dy y f y q c n i b a i j j b a i i
tenglik kelib chiqadi. Ushbu
dy y f y q b a i i ) ( ) (
0 ) ( ) (
y q y p b a i j ij
belgilarni kiritib, avvalgi tenglikni
n i c c i n i j ij i ,.....,
2 , 1 , 1 (5) ko‘rinishda yozib olamiz.
Shunday qilib, (3) integral tenglamaning echimini topish masalasini (5) chiziqli algebraik tenglamalar sistemasini echishga olib keldik.
(5) sistema nazariyasida
nn n n n n a a a a a a a a a M 1 1 1 ) ( 2 1 2 22 21 1 12 11 matrisa muhim rol o‘ynaydi. Bu matrisaning determinantini ) (
D orqali
belgilab olamiz, ya’ni ) ( ) ( det D M . Chiziqli algebra kursida ma’lumki, agar
0 )
D (6) bo‘lsa, (5) sistema ixtiyoriy
o‘ng tomohlar uchun yagona echimga ega bo‘ladi va bu echim Kramer formulalari bilan aniqlanadi. Ammo, ) ( D diterminant ga nisbatan n -darajali ko‘phaddan iboratdir.
Demak,
) (
D
ko‘phadning ildizlari bo‘lgan ning сhekli sondagi:
, ., ,......... 1
qiymatlar uchun (6) shart buziladi. ning bu qiymatlari ) , ( y x K yadrosning yoki bunga mos (3) integral tenglamaning xos (xarakteristik) sonlari deyiladi.
Shunday qilib, ning
k lardan m k ,......,
2 , 1 farqli bo‘lgan har bir chekli qiymat uchun (5) sistema yagona
., ,......... 1 echimga ega bo‘ladi. Bu echimni (4) tenglikning o‘ng tomoniga qo‘yib, (3) integral tenglamaning ) ( x echimiga ega bo‘lamiz.
Natijada quyidagi teoremani isbotladik. Fredgol’mning birinchi teoremasi.
Agar ) , ( y x K yadroning xos soni bo‘lmasa, ixtiyoriy uzluksiz ) (x f
uchun (3) integral tenglama echimiga ega, shu bilan birga bu echimga yagona bo‘ladi.
Download 0.6 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling