O’zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Ba’zi sopolimerlar makromolekulasida monomer bo’g’inlari batartib joylashgan bo’ladi. Masalan:

• Ba’zi sopolimerlar makromolekulasida monomer bo’g’inlari batartib joylashgan bo’ladi. Masalan:
• – А – А – А – А – B – B – B – B – А – А – А – А –,
• bunday sopolimerlar blok sopolimerlar deyiladi.
• Makromolekulani asosiy zanjiriga ikkinchi biror bir monomer bo’g’inlari quyidagicha bog’langan bo’lsa, bunday sopolimerlarga payvand sopolimerlar deyiladi.
• Endi makromolekulada yonma- yon joylashgan monomer bo’g’inlarini bir- biriga nisbatan turli fazoviy holatlarini (konfigurasiyalarini) qarab chiqamiz.
•  B
•  B
• – А – А – А – А – А – А – А – А – А –
•   B B
•   B B
•  

Shuni eslatib o’tish kerakki, bu holatlar «yaqin tartibli» tuzilish deb yuritiladi va o’z navbatida bu «yaqin tartibli» konfigurasiyalar struktur va fazoviy izomerlarga bo’linadi.

• Shuni eslatib o’tish kerakki, bu holatlar «yaqin tartibli» tuzilish deb yuritiladi va o’z navbatida bu «yaqin tartibli» konfigurasiyalar struktur va fazoviy izomerlarga bo’linadi.
• Struktur izomerlar polimer makromolekulasida monomer bo’g’inlarining bir- biriga nisbatan qanday holatda birikkanligini xarakterlaydi. Odatda bunday birikishlar uch xil bo’ladi.
• 1) «boshga - bosh»; 2) «boshga -dum»; 3) «dumga -dum».
• Agar CH2=CH- tipidagi monomerlarning CH2X guruhsini «bosh» va CH- guruhsini «dum»deb hisoblasak, yuqorida aytilgan uch xil birikish quyidagi shaklni oladi:
• n CH2 = CH→ ~ CH - CH2 - CH2 - CH ~
• | | |
• X X X
• «boshga -bosh» birikish
• n CH2 = CH→ ~ CH2 - CH - CH - CH2 ~
• | | |
• X X X
• «dumga - dum» birikish

n CH2 = CH→ ~ CH2 - CH - CH2 - CH ~

• n CH2 = CH→ ~ CH2 - CH - CH2 - CH ~
• | | |
• X X X
• «dumga - bosh» birikish
• Amalda polimer makrmolekulasi zanjirida uch xil birikish kuzatiladi. Bunday birikish aralash holda ro’y beradi.:
• ~ CH2 - CH - CH2 - CH - CH - CH2 - CH2 - CH~
• | | | |
• X X X X
• Dien uglevodorodlardan hosil bo’lgan polimerlarda struktur izomerlar turlicha bo’ladi. Molekulasi CH2 = CX – CH = CH2 ko’rinishga ega bo’lgan ( bu erda X=H, CH3 , Cl) monomer bitta yoki ikkala qo’shbog’i bilan reaksiyaga kirishishi mumkin. Agar reaksiyaga ikkala qo’shbog’ bilan kirishsa, bunday polimerning strukturasi «boshga - dum» «boshga – bosh» « dumga - dum» tuzilishlariga ega bo’lishi mumkin.