O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Nazorat savollar.

1. Avtomatik o`chirgichlar va ularning ishlash printsipi.

2. Elektromagnit kontaktor.

3. Magnit ishga tushirgichva uning kurinishlari.

4. Saqlagichlar va ularning vazifalari.

5. Eruvchan saqlagichlar va ularning qo`llanilishi.

Tayanch iboralar:

Magnit ishga tushirgich,issiqlik relisi,saqlagichlar.

Ma’ruza №6

Himoya apparatlari.

Reja:

1. Podstantsiyaning himoya uskunalari.

2. Izolyator, razryadnik, reaktorlar va shinalar.

Elektr podstantsiyalarni ishlatishda podstantsiyaning yuqori kuchlanishidan 6-8 martaba katta kuchlanishlar paydo bo`lishi mumkin. Agar podstantsiyani asbob-uskunalarini shu utakuchlanishga moslab bajarilsa uning geometrik ulchamlari juda katta bo`lib izolyatsiyasi uskunalarning narhini oshirib yuboradi.

SHuning uchun asbob-uskunalarning nominal kuchlanishning 2-2,5 marotaba kattaligiga moslab loyihalashtiriladi undan katta utakuchlanishlardan alohida moslama tuzilmalar kurib himoya qilinadi.

Utakuchlanishlarning paydo bo`lishi sababi ikki hil. Birinchisi bu kommutatsion utakuchlanishlar ,ya’ni yuqori kuchlanishli, katta tok utayotgan elektr tarmoqlarni ulab-uzishda paydo bo`ladi. «Utkinchli jarayonlar» va ENA fanlarida bu turdagi utakuchlanishlarni paydo bo`lishini sabablarini batafsil kurib chikgan edik. Ikkinchisi bu obu-havo utakuchlanish (momakaldirok, chakmok, yashin) .CHakmok, aynan elektr uskunalarga urilish ehtimoli katta. Bu holda utakuchlantirish nominal kimmatdan 6-8 marotaba katta bo`ladi va hodisani oldini olish uchun razrya’nik urnatiladi.

R

azryadnikni asosiy qismi yoy oraligidir. Me’yoriy holatda elektr tarmoq erga ulangan kismdan havo oraligi bilan ajratilgan. Uta kuchlanish kupincha impul’s kurinishida bo`ladi.
Uta kuchlanish paydo bo`lganda havo oraligi elektr teshiladi, ya’ni havo oraligida elektr yoy paydo bo`ladi va tok erga utkazilib yuboriladi. Kuchlanish me’yoriy holatigacha tushirilganda havo oraligini elektr mustahkamligi tiklanadi va tarmoq erdan ajratiladi.

Hozirgi vaqtda asosan 2 turli razryadnik kullaniladi. Birinchisi bu kuvurli razryadnik. Kuvur harorat kutarilganda gaz ajratuvchi materiallar, vineplast’ yoki fibranda yasaladi. Mana shu gazlar utakuchlanishni impul’si erga utkazib yuborgandan keyin yoyni sundiradi. (RT yoki RTV tipli)

Ikkinchi tipdagi razryadnik-bu ventelli razryadnik. Bu tipdagi razryadniklar bir qator yoy uchirish oraligi bo`lib bu oraliklar bilan ketma-ket vilit yoki tervitdan yasalgan karshiliklar ulanadi. Bu karshiliklarning karshiligi uta kuchlanish impul’si o`tgandan keyin keskin oshadi va shu hisobdan tokning kattaligi keskin tushadi yoy sundiriladi.

RVS (razryadnik ventilnыy stantsionnыy) RVT (podstantsionnыy) RVMG (s magnitnыm gashenem ) va boshqalar.

Reaktorlar-bu tokni cheklantiruvchi apparat, katta induktiv karshilikdir. Qisqa tutashuv paytida uni karshiligi tokni cheklantirada . Ma’lumki barcha tanlangan elektrotehnik asbob-uskunalar eng ogir 3-fazali qisqa tutashuv rejimi toklarini chidamligiga tekshiriladi. Mana shu tekshirishda, qisqa tutashuv toklari juda ham katta bo`lishi mumkin, bu tokka chidamli o`chirgich yoki boshqa asbob-uskuna spravochniklardan topilmasa, demak zavod bunaka o`chirgich yoki asbob-uskuna ishlab chiqarmaydi. Mana shu holatda K.T. tokining cheklantirish zarurati tugiladi va shu tarmoqga reaktor urnatiladi. Reaktorlarni urnatilishi generatorlarning utkinchli jarayonini engillashtiradi, boshqa asbob-uskunalarni narhini kamaytiradi, ya’ni reaktor urnatilganda K.T. kamayadi demak, arzonrok kammutatsion va boshqa asbob-uskuna urnatiladi.