O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta'lim vazirligi

S O’ Z B O SH I

Ma'lumki, Respublikamiz oliy ukuv yurtlarida 1994-1995 ukuv yilidan boshlab bakalavr tayyorlashga kirishildi. Shu munosabat bilan oliy ukuv yurtlarida bakalavrlar tayyorlash uchun ukuv rejalari va dasturlar tuzildi.

Tabiiyki yangi tuzilgan rejada bir kator uzgattirishlar buldi. Bu uzgatishlar uz navbatida yangi ukuv dasturini yozishni talab etdi.

Ana shunday dastur respublikamiz etakchi olimlari tomonidan yozildi va amalda foydalanishga kiritildi.

Ma'ruza matni Uzbekiston Respublikasining barcha oliy ukuv yurtlari bakalavr yunalishi mutaxassisliklariga muljallangan bulib, 36 soatlik ma'ruzani uz ichiga oladi.

Ma'ruza matni chizma geometriyaning ukitilishi va rivojlanishiga doir kiskacha ma'lumot va chizmageometriyaning asosiy bulimlarini uz ichiga oladi.

Ma'ruza matniga kiritilgan mavzular I kurs 1 semestrda utiladi.

Ma'ruza jarayonida plakat, model va ukitishning turli xil texnik vositalaridan foydalaniladi.

K I R I SH

Chizma geometriya fanining mavzusi fazoviy shakllar va ularning uzaro munosabatlariga asoslangan. Chizma geometriya umumiy geometriyadan proektsiyalash usuli bilan farklanadi.

Chizma geometriya fanini urganishdan asosiy maksad fazoviy tasavvur etishni rivojlantirish, konstruktiv-geometrik fikrlash, taxlil kilish va umumlashtirish kobiliyatiniustirish, turli geometrik xamda texnik ob'ektlarni loyixalash usullarini va ularning chizmalarni tuzishni urganishdan iborat.

Kursning fazoviy vazifasi - fazoviy shaklllarni tekislikda tasvirlash usullarini mukammal urganish va uning nazariy asoslarini turli texnik kostruktorlik, loyixalash masalalarini esa grfik yasashlar yuli bilan echishdir.

Chizma geometriyani kullab xal kilinadigan loyixalash ishlari eng ratsional usullardan xisoblanadi. Chizma geometriya fanini egallash va uni amaliy texnik, konstruktorlik va loyixalashga oid masalalarni echishga kullash, bakalavr va magistrlar tayyorlashda juda zarurdir.

Chizma geometriyaning oliy texnika ukuv yurtlarida urganishdan asosiy maksad - fazoviy tasavvurni tarakkiy ettirish, konstruktiv - geometrik fikrlash kobiliyatlarini rivojlantirish, fazoviy shakllar va ularning uzaro vaziyatlariga oid masalalarni echish maxoratini egallashdan iborat. Keyingi yillarda chizma geometriya usullarini kullab echiladigan masalalar doirasi ancha kengaymokda. Uning universal va maxsus usullari loyixalashda va texnologik jarayonlarni avtomatlashtirishda keng kullanilmokda. Shu sababli xozirgi chizma geometriyani modellashtirishda ijodkorlikning roli oshmokda.

Chizma geometriyani urganish geometrik fazo xususiyatlari va mavxum tushunchadan, inson tafakkuriga boglik bulmagan xolda mavjud olamga utishga yordam beradi.

Chizma geometriya kursini bayon etishda ma'ruzalar, amaliy mashgulotlar utkaziladi va xisoblash grafik ishlari (XGI) bajariladi. Ma'ruzalarda fanning muxim koida va konunlari, uning asosiy mazmunini anik ifoda kilish va isbotlash, namunali masalalarni kurib chikish xamda ularni echish algoritmlarini berish nazarda tutilishi kerak.

Chizma geometriya kursini urganish natijasida talaba kuyidagilarni bilishi kerak:

Fazoviy geometrik shakllarni tekislikda tasvirlashning nazariy asoslarini;

geometrik masalalarni echish algoritmlarining asosiy printsiplarini;

bulajak mutaxassis uchun fanning ilmiy va amaliy jixatdan kullanishini;

chizma geometriya nazariyasi va usullarini turli geometrik va texnikaviy echishda kullashni;

asosiy pozitsion va metrik masalalarni echishni;

proektsiyalash usuliga asoslangan chizmalarni tuzish va ukishni;

chizma geometriyani proektsiyalash usullari va chizmalar tuzish tugrisidagi fan sifatida, boshka muxandislik fanlari bilan boglikligini;

chizma geometriyaning kurilish, arxitektura va turli inshootlarni loyixalashdagi moxiyatini;

chizma-konstruktorlik ishlarini avtomatlashtirish printsiplari va asoslarini.