O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi
Download 3.01 Kb. Pdf ko'rish
|
|
a’zolari aqidaparastlar (fanatlar) bo‘lib, ularga haqiqatni
tushuntirish, ishontirish kabi uslublar ta’sir etmaydi. Aqidaparastlar (fanatizm) esa o‘ta keskin mutaassiblik bo‘lib, bu toifadagi kimsalar, o‘z g‘oyalarining naqadar bid’at, g‘ayriinsoniy, g‘ayrihayotiy bo‘lishiga qaramasdan, ularga mukkasidan berilgani, johilligi, boshqa e’tiqodlarga murosasiz munosabatda bo‘lishi bilan ajralib turadi. Faqat o‘zining shak-shubhasiz haqligiga, haqiqatni yolg‘iz o‘zi bilishiga ishonch hissi esa, so‘nggi choralarga – zo‘ravonlik harakatlariga moyillikni yuzaga keltiradi, ya’ni ekstremizmning paydo bo‘lishiga zamin yaratadi. Ekstremizm turli ko‘rinishlarda bo‘lishi mumkin, lekin ajralmas mohiyati sifatida u terrorizmga borib taqaladi. Diniy ekstremistlar qayerda foliyat ko‘rsatmasin, ularning asosiy maqsadlari diniy davlatni barpo qilish bo‘lib, eng yomoni bu maqsadga o‘zaro nizolar, ixtiloflar, hatto qurolli to‘qnashuvlar orqali, ya’ni qon to‘kish va zo‘rlik bilan erishishni ko‘zlaydilar. Bu esa mustaqillikni mustahkamlash, jamiyat taraqqiyotini barqarorlashtirishga katta g‘ovdir. Ekstremistik guruhlarning yagona maqsadi hokimiyatni qo‘lga olish bo‘lib, bu yo‘lda ular eng jirkanch usullarni qo‘llashdan ham tap tortmaydilar. 28. Islom xalifaligi. Xalifalik turli xil ma’no beradi: 1) Islomning sunniylik oqimiga xos bo‘lgan hokimiyatni idora etish tartibi. Bunda jamoaning dunyoviy va diniy hayotiga xalifa boshchilik qiladi. Xalifalikni amalda qanday bo‘lishi kerakligi masalalari ilk islomda keskin siyosiy kurashlarga sabab bo‘lib, unda sunniylik, shialik va xorijiylik kabi asosiy oqimlarni vujudga keltirgan. 2) Xalifalik – xalifa boshqaradigan davlatning nomi. Odatda xalifalik (yoki Arab xalifaligi) termini bilan VII asrda arab istilosi tufayli 188 vujudga kelgan musulmon davlatlarini ataydilar. 3) Xalifalik – Arabistonda VII asrning 20-yillarida Muhammad payg‘ambarning diniy islohotlari natijasida paydo bo‘lgan va uning vafotidan keyin 20 yil o‘tib butun Sosoniylar davlati va Vizantiyaning ko‘p qismini qamrab olgan davlat. Bugungi kunda ba’zi islom aqidaparastlari o‘rta asrlardagi xalifalikni tiklashni da’vo qilmoqdalar. Chunki hozir o‘sha xalifalik o‘rnida o‘nlab mustaqil davlatlar shakllangan. Ularning o‘z yo‘li, maqsad-muddaolari bor. Hozir eski, almisoqdan qolgan xalifalikni tiklash g‘oyasi xomxayoldan boshqa narsa emas. 29. Vahhobiylik – diniy-siyosiy oqim bo‘lib, u XVIII asrda Markaziy Arabistonning Najd vohasida yuzaga kelgan. Unga Muhammad ibn Abdul Vahhob (1703–1794) asos solgan. Vahhobiylar bevosita din nomidan ish ko‘rgan va uni «tozalash», ya’ni payg‘ambar davridagi asl holatiga qaytarish kabi g‘oyalarni ilgari surgan. Ingliz mustamlakachiligi bu vaziyatdan o‘z maqsadida foydalangan: g‘oya tarafdorlari qurollantirilib, Usmonli turklarga qarshi jangga tashlangan. Shuning uchun ham ular usmonli turklar mansub bo‘lmish hanafiy mazhabini kofir mazhabi deb e’lon qilishgan. Vahhobiylar dunyoviy madaniyatga qarshi bo‘lib, musiqa, teatr va tasviriy san’atni gunoh deb hisoblashadi. Ayni paytda ular hokimiyatni egallash va uning vositasida o‘z tartib-tamoyillarini hayotga tatbiq etish uchun qat’iy kurash olib borishadi. Faqat bu niyatni amalga oshirishda din ular uchun bir niqob, xolos. Vahhobiylik harakati XIX asr boshlarida juda avj olgan edi. Vahhobiylar iymon masalasida o‘ta mutaassiblik, siyosiy raqiblar bilan kurashda esa oshkora ekstremizm yo‘lini tutganlar, dindan o‘z siyosiy niyatlarini amalga oshirishda vosita sifatida foydalanganlar. Vahhobiylar 1803-yili Makkani, keyin Madinani bosib olishadi. Bu muqaddas joylardagi barcha qabr toshlarini, hatto Bibi Oysha, Bibi Fotima va sahobalar sag‘anasidagi qabr toshlarini buzib, sindirib tashlashadi. 1810-yili Muhammad payg‘ambarimiz masjidini ham talon-toroj qilishadi. So‘nggi paytda vahhobiylikning muayyan ko‘rinishdagi tarafdorlari O‘zbekistonga ham suqulib kirishga harakat qildi. Ular yoshlarni yo‘ldan urishga, har qanday vositani ishga solib, o‘zlari uchun ijtimoiy muhit yaratishga urindi. Biroq O‘zbekiston hukumatining izchil siyosati tufayli vahhobiylik ko‘rinishidagi diniy 189 ekstremizm va aqidaparastlikning keng yoyilishining oldi olindi. 31. «Hizbut-tahrir al-islomiya» norasmiy siyosiylashgan partiya 1953-yilda paydo bo‘ldi. Uning asoschisi Misrdagi «al-Azhar» universitetini tamomlab, Quddus shahri sha’riy shikoyat sudining a’zosi lavozimida ishlagan shayx Taqiyiddin Nabahoniy (1909– 1979) bo‘lib hisoblanadi. U Iordaniyadagi «Al-Ixvon al-muslimun» («Musulmon birodarlar») diniy ekstremistik tashkiloti rahbarlaridan biri edi. Nabahoniy o‘z qarashlarini «Islom nizomi», «Islomiy olamga qaynoq nidolar», «Hizbut-tahrir tushunchalari» va boshqa risolalarida bayon qilgan. Bugungi kunda partiyaga Falastinning Xalil shahrida tug‘ilgan Abdulqadim Zallum rahbarlik qilmoqda. Mazkur diniy tashkilot faoliyati 1982-yildan sezilarli darajada jonlandi. Tashkilot rahbarlarining asosiy qismi G‘arbiy Yevropa davlatlarida faoliyat olib boradi. «Hizbut-tahrir»ning boshqa norasmiy diniy tashkilotlardan farqi – uning a’zolari hujumni asosan kishilar ongini zaharlashga qaratadi, ya’ni islomiy davlat nizomini targ‘ib etishni bosh maqsad qilib qo‘yadi. Bu maqsadlarni amalga oshirish uchun 1989-yilda tashkilotning «Al-Va’y» («Ong») nomli jurnali chiqa boshladi. «Hizbut-tahrir»ning g‘oyasi va maqsadi islomning asl ta’limotidan uzoq, demokratik-huquqiy davlat konstitutsiyasiga zid, kishilarning diniy e’tiqodi, demokratik tamoyillar, jumladan, yurtimizdagi vijdon erkinligini suiiste’mol qilib, siyosiy hokimiyatga intilishdan iborat. Bunday partiya va oqimlarning asosiy maqsadi mamlakatda siyosiy beqarorlik, iqtisodiy tanazzul, eng yomoni, birodarkushlik, xunrezlikni keltirib chiqarib, taraqqiyotga to‘sqinlik qilishdir. 190 MUNDARIJA: «Milliy istiqlol g‘oyasi» fani ............................................................................. 3 BIRINCHI QISM (Nazariy mashg‘ulotlar) Milliy istiqlol g‘oyasi fanining predmeti, mavzusi, maqsad va vazifalari ......................................................................................... 7 «G‘oya» va «mafkura» tushunchalarining mohiyati va mazmuni ......................................................................................................... 13 G‘oya va mafkuraning tarixiy shakllari .......................................................... 20 Hozirgi zamonda inson qalbi va ongi uchun kurash ..................................... 28 Markaziy Osiyo: Geosiyosat va mafkuraviy jarayonlar .................................. 35 Biz qanday jamiyat barpo etmoqdamiz? ....................................................... 43 Taraqqiyotning o‘zbek modeli ........................................................................ 56 Zararli g‘oyalar va mafkuraviy tahdidlarga qarshi ogohlik va hushyorlik ........................................................................... 62 Milliy istiqlol mafkurasining mohiyati va mazmuni ..................................................................................... 68 Milliy istiqlol mafkurasining asosiy tamoyillari ............................................. 77 Milliy istiqlol mafkurasining maqsad va vazifalari ........................................ 84 Vatan ravnaqi va yurt tinchligi, xalq farovonligi va komil inson g‘oyasi ...... 93 Istiqlol va g‘oyaviy tarbiya ............................................................................ 110 Komil inson – milliy istiqlol g‘oyasining asosiy maqsadlaridan biri ......... 116 IKKINCHI QISM (Amaliy mashg‘ulotlar) «G‘oya» va «mafkura» tushunchalarining mohiyati va mazmuni ...............................................................................................123 G‘oya va mafkuraning tarixiy shakllari ....................................................................126 191 Hozirgi zamonda inson qalbi va ongi uchun kurash. Taraqqiyot va hozirgi dunyoning mafkuraviy manzarasi ...................................................... 132 Markaziy Osiyo: Geosiyosat va mafkuraviy jarayonlar...........................................135 Biz qanday jamiyat barpo etmoqdamiz? ......................................................................138 Taraqqiyotning o‘zbek modeli ........................................................................ 142 Qo‘shimcha amaliy mashg‘ulot. Zararli g‘oyalar va mafkuraviy tahdidlarga qarshi ogohlik va hushyorlik ....................................................... 144 Milliy istiqlol mafkurasining mohiyati va mazmuni ...................................... 147 Milliy istiqlol mafkurasining asosiy tamoyillari ............................................. 150 Milliy istiqlol mafkurasining maqsad va vazifalari ........................................ 153 Milliy istiqlol mafkurasining bosh g‘oyasi va asosiy g‘oyalari ........................................................................................... 155 Istiqlol va g‘oyaviy tarbiya .............................................................................. 157 QO‘SHIMCHA VA IXTIYORIY MAVZULAR G‘oya va mafkuralarning falsafiy, tarixiy manbalari ............................................................................................. 165 Komil inson – milliy istiqlol g‘oyasining maqsadi ........................................ 171 UCHINCHI QISM Asosiy tushuncha va atamalarning qisqacha lug‘ati ....................................... 175 66.3(5O‘) M50 Milliy istiqlol g‘oyasi; O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalari uchun o‘quv qo‘llanma/mualliflar jamoasi: Q. Nazarov va boshqalar. O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi, O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi, «O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati» nashriyoti, 2010 – 192 b. I. Nazarov Q. BBK 66.3(5O‘) ya 722 MILLIY ISTIQLOL G‘OYASI O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalari uchun o‘quv qo‘llanma O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti 100083, Toshkent, Matbuotchilar ko‘chasi, 32. Tel: 236-55-79; faks: 239-88-61 Muharrir: U. Quchqor Badiiy muharrir: I. Jumanov Musahhih: H. Zokirova Dizayner: N. Mamanov Bosishga ruxsat etildi 16.07.2010-y. Bichimi 60 x 90 1/16. Ofset qog‘ozi. Shartli bosma tabog‘i 12,0. Nashriyot-hisob tabog‘i 12,5. Adadi 9136 nusxa. Buyurtma № . «START-TRACK PRINT» MCHJ bosmaxonasida chop etildi. Manzil: Toshkent shahri, 8-mart ko‘chasi, 57-uy. Download 3.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|