O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi


Download 3.01 Kb.
Pdf ko'rish
bet14/14
Sana16.02.2017
Hajmi3.01 Kb.
#574
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14
a’zolari aqidaparastlar (fanatlar) bo‘lib, ularga haqiqatni
tushuntirish, ishontirish kabi uslublar ta’sir etmaydi. Aqidaparastlar
(fanatizm) esa o‘ta keskin mutaassiblik bo‘lib, bu toifadagi kimsalar,
o‘z g‘oyalarining naqadar bid’at, g‘ayriinsoniy, g‘ayrihayotiy
bo‘lishiga qaramasdan, ularga mukkasidan berilgani, johilligi, boshqa
e’tiqodlarga murosasiz munosabatda bo‘lishi bilan ajralib turadi.
Faqat o‘zining shak-shubhasiz haqligiga, haqiqatni yolg‘iz o‘zi
bilishiga ishonch hissi esa, so‘nggi choralarga – zo‘ravonlik
harakatlariga moyillikni yuzaga keltiradi, ya’ni ekstremizmning
paydo bo‘lishiga zamin yaratadi. Ekstremizm turli ko‘rinishlarda
bo‘lishi mumkin, lekin ajralmas mohiyati sifatida u terrorizmga
borib taqaladi.
Diniy ekstremistlar qayerda foliyat ko‘rsatmasin, ularning asosiy
maqsadlari diniy davlatni barpo qilish bo‘lib, eng yomoni bu
maqsadga o‘zaro nizolar, ixtiloflar, hatto qurolli to‘qnashuvlar
orqali, ya’ni qon to‘kish va zo‘rlik bilan erishishni ko‘zlaydilar.
Bu esa mustaqillikni mustahkamlash, jamiyat taraqqiyotini
barqarorlashtirishga katta g‘ovdir. Ekstremistik guruhlarning yagona
maqsadi hokimiyatni qo‘lga olish bo‘lib, bu yo‘lda ular eng jirkanch
usullarni qo‘llashdan ham tap tortmaydilar.
28. Islom xalifaligi. Xalifalik turli xil ma’no beradi:
1) Islomning sunniylik oqimiga xos bo‘lgan hokimiyatni idora
etish tartibi. Bunda jamoaning dunyoviy va diniy hayotiga xalifa
boshchilik qiladi. Xalifalikni amalda qanday bo‘lishi kerakligi
masalalari ilk islomda keskin siyosiy kurashlarga sabab bo‘lib, unda
sunniylik, shialik va  xorijiylik kabi asosiy oqimlarni vujudga keltirgan.
2) Xalifalik – xalifa boshqaradigan davlatning nomi. Odatda xalifalik
(yoki Arab xalifaligi) termini bilan VII asrda arab istilosi tufayli

188
vujudga kelgan musulmon davlatlarini ataydilar.
3) Xalifalik – Arabistonda VII asrning 20-yillarida Muhammad
payg‘ambarning diniy islohotlari natijasida paydo bo‘lgan va uning
vafotidan keyin 20 yil o‘tib butun Sosoniylar davlati va
Vizantiyaning ko‘p qismini qamrab olgan davlat.
Bugungi kunda ba’zi islom aqidaparastlari o‘rta asrlardagi
xalifalikni tiklashni da’vo qilmoqdalar. Chunki hozir o‘sha xalifalik
o‘rnida o‘nlab mustaqil davlatlar shakllangan. Ularning o‘z yo‘li,
maqsad-muddaolari bor. Hozir eski, almisoqdan qolgan xalifalikni
tiklash g‘oyasi xomxayoldan boshqa narsa emas.
29. Vahhobiylik – diniy-siyosiy oqim bo‘lib, u XVIII asrda
Markaziy Arabistonning Najd vohasida yuzaga kelgan. Unga
Muhammad ibn Abdul Vahhob (1703–1794) asos solgan.
Vahhobiylar bevosita din nomidan ish ko‘rgan va uni «tozalash»,
ya’ni payg‘ambar davridagi asl holatiga qaytarish kabi g‘oyalarni
ilgari surgan. Ingliz mustamlakachiligi bu vaziyatdan o‘z maqsadida
foydalangan: g‘oya tarafdorlari qurollantirilib, Usmonli turklarga
qarshi jangga  tashlangan. Shuning uchun ham ular usmonli turklar
mansub bo‘lmish  hanafiy  mazhabini kofir mazhabi deb e’lon
qilishgan.
Vahhobiylar dunyoviy madaniyatga qarshi bo‘lib, musiqa, teatr
va tasviriy san’atni gunoh deb hisoblashadi. Ayni paytda ular
hokimiyatni egallash va uning vositasida o‘z tartib-tamoyillarini
hayotga tatbiq etish uchun qat’iy kurash olib borishadi. Faqat bu
niyatni amalga oshirishda din ular uchun bir niqob, xolos.
Vahhobiylik harakati XIX asr boshlarida juda avj olgan edi.
Vahhobiylar iymon masalasida o‘ta mutaassiblik, siyosiy raqiblar
bilan kurashda esa oshkora ekstremizm yo‘lini tutganlar, dindan
o‘z siyosiy niyatlarini amalga oshirishda vosita sifatida foydalanganlar.
Vahhobiylar 1803-yili Makkani, keyin  Madinani bosib olishadi.
Bu muqaddas joylardagi barcha qabr toshlarini, hatto Bibi Oysha,
Bibi Fotima va sahobalar sag‘anasidagi qabr toshlarini buzib, sindirib
tashlashadi. 1810-yili Muhammad payg‘ambarimiz masjidini ham
talon-toroj qilishadi.
So‘nggi paytda vahhobiylikning muayyan ko‘rinishdagi
tarafdorlari O‘zbekistonga ham suqulib kirishga harakat qildi. Ular
yoshlarni yo‘ldan urishga, har qanday vositani ishga solib, o‘zlari
uchun ijtimoiy muhit yaratishga urindi. Biroq O‘zbekiston
hukumatining izchil siyosati tufayli vahhobiylik ko‘rinishidagi diniy

189
ekstremizm va aqidaparastlikning keng yoyilishining oldi olindi.
31. «Hizbut-tahrir al-islomiya» norasmiy siyosiylashgan partiya
1953-yilda paydo bo‘ldi. Uning asoschisi Misrdagi «al-Azhar»
universitetini tamomlab, Quddus shahri sha’riy shikoyat sudining
a’zosi lavozimida ishlagan shayx Taqiyiddin Nabahoniy (1909–
1979) bo‘lib hisoblanadi. U Iordaniyadagi «Al-Ixvon al-muslimun»
(«Musulmon birodarlar») diniy ekstremistik tashkiloti rahbarlaridan
biri edi. Nabahoniy o‘z qarashlarini «Islom nizomi», «Islomiy olamga
qaynoq nidolar», «Hizbut-tahrir  tushunchalari» va  boshqa
risolalarida bayon qilgan.
Bugungi kunda partiyaga Falastinning Xalil shahrida tug‘ilgan
Abdulqadim Zallum rahbarlik qilmoqda. Mazkur diniy tashkilot
faoliyati 1982-yildan sezilarli darajada jonlandi. Tashkilot
rahbarlarining asosiy qismi G‘arbiy Yevropa davlatlarida faoliyat
olib boradi.
«Hizbut-tahrir»ning boshqa norasmiy diniy tashkilotlardan farqi
– uning a’zolari hujumni asosan kishilar ongini zaharlashga
qaratadi, ya’ni islomiy davlat nizomini targ‘ib etishni bosh maqsad
qilib qo‘yadi. Bu maqsadlarni amalga oshirish uchun 1989-yilda
tashkilotning «Al-Va’y» («Ong») nomli jurnali chiqa boshladi.
«Hizbut-tahrir»ning g‘oyasi va maqsadi islomning asl ta’limotidan
uzoq, demokratik-huquqiy davlat konstitutsiyasiga zid, kishilarning
diniy e’tiqodi, demokratik tamoyillar, jumladan, yurtimizdagi vijdon
erkinligini suiiste’mol qilib, siyosiy hokimiyatga intilishdan iborat.
Bunday partiya va oqimlarning asosiy maqsadi mamlakatda siyosiy
beqarorlik, iqtisodiy tanazzul, eng yomoni, birodarkushlik,
xunrezlikni keltirib chiqarib, taraqqiyotga to‘sqinlik qilishdir.

190
MUNDARIJA:
«Milliy istiqlol g‘oyasi» fani ............................................................................. 3
BIRINCHI QISM
(Nazariy mashg‘ulotlar)
Milliy istiqlol g‘oyasi fanining predmeti, mavzusi,
maqsad va vazifalari ......................................................................................... 7
«G‘oya» va «mafkura» tushunchalarining mohiyati va
mazmuni ......................................................................................................... 13
G‘oya va mafkuraning tarixiy shakllari .......................................................... 20
Hozirgi zamonda inson qalbi va ongi uchun kurash ..................................... 28
Markaziy Osiyo: Geosiyosat va mafkuraviy jarayonlar .................................. 35
Biz qanday jamiyat barpo etmoqdamiz? ....................................................... 43
Taraqqiyotning o‘zbek modeli ........................................................................ 56
Zararli g‘oyalar va mafkuraviy tahdidlarga
qarshi ogohlik va hushyorlik ........................................................................... 62
Milliy istiqlol mafkurasining
mohiyati va mazmuni ..................................................................................... 68
Milliy istiqlol mafkurasining asosiy tamoyillari ............................................. 77
Milliy istiqlol mafkurasining maqsad va vazifalari ........................................ 84
Vatan ravnaqi va yurt tinchligi, xalq farovonligi va komil inson g‘oyasi ...... 93
Istiqlol va g‘oyaviy tarbiya ............................................................................ 110
Komil inson  – milliy istiqlol g‘oyasining asosiy maqsadlaridan biri ......... 116
IKKINCHI QISM
(Amaliy mashg‘ulotlar)
«G‘oya» va «mafkura» tushunchalarining
mohiyati va mazmuni ...............................................................................................123
G‘oya va mafkuraning tarixiy shakllari ....................................................................126

191
Hozirgi zamonda inson qalbi va ongi uchun kurash. Taraqqiyot va
hozirgi dunyoning mafkuraviy manzarasi ...................................................... 132
Markaziy Osiyo: Geosiyosat va mafkuraviy jarayonlar...........................................135
Biz qanday jamiyat barpo etmoqdamiz? ......................................................................138
Taraqqiyotning o‘zbek modeli ........................................................................ 142
Qo‘shimcha amaliy mashg‘ulot. Zararli g‘oyalar va mafkuraviy
tahdidlarga qarshi ogohlik va hushyorlik ....................................................... 144
Milliy istiqlol mafkurasining mohiyati va mazmuni ...................................... 147
Milliy istiqlol mafkurasining asosiy tamoyillari ............................................. 150
Milliy istiqlol mafkurasining maqsad va vazifalari ........................................ 153
Milliy istiqlol mafkurasining bosh g‘oyasi
va asosiy g‘oyalari ........................................................................................... 155
Istiqlol va g‘oyaviy tarbiya .............................................................................. 157
QO‘SHIMCHA VA IXTIYORIY MAVZULAR
G‘oya va mafkuralarning falsafiy,
tarixiy manbalari ............................................................................................. 165
Komil inson – milliy istiqlol g‘oyasining maqsadi ........................................ 171
UCHINCHI QISM
Asosiy tushuncha va atamalarning qisqacha lug‘ati ....................................... 175

66.3(5O‘)
M50   Milliy istiqlol g‘oyasi; O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi
muassasalari uchun o‘quv qo‘llanma/mualliflar jamoasi: Q. Nazarov va
boshqalar. O‘zbekiston Respublikasi Oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi,
O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi markazi, «O‘zbekiston faylasuflari milliy
jamiyati» nashriyoti, 2010 – 192 b.
I. Nazarov Q.
BBK 66.3(5O‘) ya 722
MILLIY ISTIQLOL G‘OYASI
O‘rta maxsus, kasb-hunar ta’limi muassasalari uchun
o‘quv qo‘llanma
O‘zbekiston faylasuflari milliy jamiyati nashriyoti
 100083, Toshkent, Matbuotchilar ko‘chasi, 32.
Tel: 236-55-79; faks: 239-88-61
Muharrir:  U. Quchqor
Badiiy muharrir: I. Jumanov
Musahhih:  H. Zokirova
Dizayner:  N. Mamanov
Bosishga ruxsat etildi 16.07.2010-y. Bichimi 60 x 90 1/16. Ofset qog‘ozi. Shartli
bosma tabog‘i 12,0. Nashriyot-hisob tabog‘i 12,5. Adadi 9136 nusxa.
Buyurtma 
№        .
«START-TRACK PRINT» MCHJ bosmaxonasida chop etildi.
Manzil: Toshkent shahri, 8-mart ko‘chasi, 57-uy.

Download 3.01 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling