O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus ta’lim vazirligi

Fanning maqsadi va vazifalari 

Fanning  maqsadi:  Konstitutsiya  va  qonunlar  bo‘yicha  chuqur  nazariy 

va  amaliy  bilimlar  berish,  Konstitutsiyaning  jamiyatdagi  o‘rni  va 

ahamiyatini,  uning  mazmun-mohiyatini  o‘quvchilar  ongiga  singdirish, 

qonunlarga  hurmat  uyg‘otish,  yosh  avlodning  huquqiy  ongini  oshirish  va 

huquqiy  madaniyatini  yuksaltirish  hamda  huquqiy  davlatni  bunyod  etishda 

faol  ishtirok  qiladigan  huquqiy  bilimga  ega  komil  insonni  tarbiyalashga 

qaratilgan. 

Fanning  vazifasi:  “O‘zbekiston  Konstitutsiyasi”  fanini  o‘qitishdan 

ko‘zlangan  maqsadga  erishish  quyidagi  vazifalarni  amalga  oshirishga 

qaratilgan: 

Konstitutsiya  va  qonunlar  mazmunida  mujassam  bo‘lgan  ilg‘or 

g‘oyalarga  va  axloqiy-huquqiy  qoidalarga  amal  qilib  hayotda  yashashni 

turmush tarzining ajralmas uzviy qismiga aylantirish; 

konstitutsiyaviy  qonun  bo‘yicha  beriladigan  ta’limni  yuqori  ilmiy-

nazariy  va  tarbiyaviy  saviyada  amalga  oshirish  orqali  o‘quv  jarayonini 

faollashtirish; 

har  bir  o‘quvchini  hayotdagi  amaliy  faoliyatida  zarur  bo‘lgan 

Konstitutsiya bo‘yicha huquqiy bilimlar bilan qurollantirish; 

konstitutsiyaviy  qonunlarning  mazmun  va  mohiyatini  o‘rgatish  orqali 

o‘quvchilarni kelajakka ishonch ruhida tarbiyalash; 

445 

 

o‘quvchilarning  huquqiy  ongi  va  huquqiy  tafakkurini  zamon  talablari 

darajasida shakllantirishga erishish; 

o‘quvchilarning  Konstitutsiya  va  qonunlar  bo‘yicha  huquqiy 

savodxonligini  oshirish  va  ularda  huquqiy  madaniyatli  bo‘lish  his-

tuyg‘ularini tarbiyalash; 

o‘quvchilarda Konstitutsiya va uning asosida qabul qilingan qonunlarga 

nisbatan e’tiqodni shakllantirib borish;  

umuminsoniy  va  milliy  huquqiy  qadriyatlarga  hurmat-ehtiromni 

uyg‘otish; 

o‘quvchilarni  qonun  hujjatlarida  mustahkamlangan  huquqiy  qoidalarni 

hayotda qo‘llay bilishga o‘rgatish; 

o‘quvchilarga  inson  huquq  va  erkinliklari  –  ayni  vaqtda  muayyan 

burch, majburiyat va mas’uliyat ekanligini teran anglatish; 

Konstitutsiya  va  qonun  hujjatlari  ustida  mustaqil  ishlash  va  erkin 

mutolaa qilishga o‘rgatish; 

o‘quvchilarning  o‘zi  egallayotgan  mutaxassislik  va  kasb-hunar 

yo‘nalishi bo‘yicha huquqiy bilimlarini boyitish; 

yuksak  xulq-atvor  fazilatlari  bilan  o‘zgalarga  namuna  bo‘la  olishga 

o‘rgatish; 

jamiyat  va  inson  manfaatlariga  zararli  harakatlarga,  diniy  ekstremizm, 

aqidaparastlik,  huquqbuzarliklarga  qarshi  kurashish  immunitetini  hosil 

qilish; 

jamiyatdagi  voqea  va  hodisalarni  huquqiy  jihatidan  mantiqiy  tafakkur 

qilish va munosabat bildira olish layoqatini shakllantirish; 

qonunchilikni  yaratish  yo‘lidagi  tarixiy  tajribalarni  va  huquqiy  ta’lim 

rivojlanishini tushuntirish; 

o‘quvchilarning  huquqiy  bilimlarini  boyitish  orqali  ularning  jamiyat 

hayotidagi ijtimoiy huquqiy faolligini ta’minlash; 

jamiyat  hayotidagi,  huquqiy  sohadagi  o‘zgarishlarni  teranroq  anglash 

va zarur ilmiy, g‘oyaviy, tarbiyaviy xulosalar chiqarish hamda milliy istiqlol 

mafkurasining shakllanishiga yordam berish; 

o‘quvchilarni  ijodiy,  mustaqil  va  erkin  fikrlash,  olgan  bilimlarini 

ishonchli  tarzda  hayotga  tatbiq  etish,  qo‘shimcha  manbalar,  me’yoriy 

446 

 

hujjatlar  hamda  ommaviy  axborot  vositalaridan  foydalanish  qobiliyatlarini 

shakllantirish; 

Konstitutsiya va qonunlar bo‘yicha olgan huquqiy bilimlari natijasida 

o‘z hayotining kelajagini belgilash, o‘z Vatanining dunyoda munosib o‘rin 

egallashida halol mehnat qilish bilan hissa qo‘shish hamda boshqa millat 

vakillarining huquqiy manfaatlarini hurmat qilish ruhida tarbiyalashdan 

iboratdir. 

 

Fan bo‘yicha o‘quvchilarning bilimi, ko‘nikmasi va malakalariga 

qo‘yiladigan talablar 

O‘quvchilar ushbu fanni organish orqali: 

O‘zbekiston  Konstitutsiyasining  yaratilishi  va  uning  asosiy 

xususiyatlarini, asosiy prinsiplari; 

O‘zbekiston  Respublikasida fuqarolik, inson huquq va erkinliklarining 

kafolatlari hamda burchlari, O‘zbekiston Respublikasining saylov tizimi; 

jamiyatning  iqtisodiy  negizlari,  jamoat  birlashmalari,  oila  va  ommaviy 

axborot vositalarining konstitutsiyaviy maqomi; 

O‘zbekiston  Respublikasining  ma’muriy  hududiy  tuzilishi,  davlat 

hokimiyati tizimi va ularning vazifalari, Qoraqalpog‘iston Respublikasining 

huquqiy maqomi; 

O‘zbekiston  Respublikasi  Oliy  Majlisi,  O‘zbekiston  Respublikasi 

Prezidenti, 

O‘zbekiston 

Respublikasi 

Vazirlar 

Mahkamasining 

konstitutsiyaviy maqomi; 

Mahalliy  davlat  hokimiyati  organlari,  fuqarolarning  o‘zini-o‘zini 

boshqarish organlari; 

O‘zbekiston Respublikasi sud hokimiyati va uning tizimi; 

O‘zbekiston Respublikasida prokuratura, mudofaa va xavfsizlik tizimi; 

O‘zbekiston Respublikasining moliya va kredit tizimi; 

Konstitutsiyaga  o‘zgartirish  kiritish  tartibi  haqida  nazariy  bilimlarga 

ega bo’lishi; 

O‘zbekiston  Respublikasi  Prezidenti  Islom  Karimov  asarlaridagi 

O‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasiga  oid  g‘oyalarni  bilish  va  ular 

asosida mushohada yurita olish; 

O‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasidagi  huquq  va  burchlarini 

mohiyatini tushunish va ularga rioya qilish; 

davlat  hokimiyati  organlarining  bo‘linish  prinsipi  hamda  ularning 

vazifalarini anglay bilish; 

Konstitutsiyaviy  normalar  mazmunini  tushuntirishga  qaratilgan 

mustaqil ishlar tayyorlay olish ko‘nikmalariga ega bolishi; 

447 

 

konstitutsiyaviy huquqlaridan hayotda mustaqil foydalana olish; 

konstitutsiyaviy burchlarini anglash va ularni ongli ravishda bajarish; 

konstitutsiyaviy  normalarni  anglash  orqali  davlat  va  jamiyat  hayotida 

faol ishtirok etish; 

siyosiy huquqlaridan foydalanish; 

o‘z  konstitutsiyaviy  huquq  va  erkinliklarini  himoya  qila  olish 

malakalariga ega bolishi lozim. 

 

Fan bo‘yicha nazariy, seminar mashg‘ulotlari va mustaqil ishlarni 

tashkil etish bo‘yicha ko‘rsatmalar 

Nazariy mashg‘ulotlarni tashkil etish: O‘qituvchi ma’ruza matni orqali 

mavzu  bo‘yicha  o‘rgatilishi  lozim  bo‘lgan  tushunchalarni  reja  asosida 

taqsimlagan holda bilim beradi. Mavzu bo‘yicha o‘quvchi minimal darajada 

bilishi  lozim  bo‘lgan  tushunchalarni  yozdiradi.  Mavzu  bo‘yicha 

o‘quvchilarning  savollariga  javob  beradi,  mavzuni  mustahkamlaydi,  yangi 

atamalar  bo‘yicha  qo‘llaydigan  pedagogik  texnologiyalar  orqali 

o‘quvchilarning ko‘nikmasini shakllantiradi. 

Seminar  mashg‘ulotlarini  tashkil  etish:  O‘tilgan  mavzular  bo‘yicha 

o‘quvchilar bilan savol-javob qiladi. O‘quvchilar o‘zlashtirishi qiyin bo‘lgan 

tushunchalarni 

qo‘llaniladigan 

pedagogik 

texnologiyalar 

asosida 

mustahkamlanadi. 

Mavzular 

bo‘yicha 

o‘quvchilarning 

mavzuni 

o‘zlashtirganlik darajasidan kelib chiqqan holda mustaqil bajarishlari uchun 

topshiriqlar beradi. 

Mustaqil  ishlarni  tashkil  etish:  O‘qituvchi  o‘tilgan  seminar 

mashg‘ulotlari  xususiyatidan  kelib  chiqqan  holda  mustaqil  ish  mavzulari 

ro‘yxatini  shakllantiradi,  mustaqil  ishlarni  bajarish  shaklini  belgilaydi, 

mustaqil  ishni  bajarish  bo‘yicha  tegishli  ko‘rsatma  va  tavsiyalar  beradi. 

Mustaqil  ishlar  yakuniy  nazorat  o‘tkazilgunga  qadar  tekshirib  chiqilishi  va 

baholanishi lozim. Mustaqil ishga qo‘yilgan baholar joriy nazorat tarkibiga 

kiradi.  

O‘quv dasturining informatsion-uslubiy ta’minoti 

O‘quv  dasturining  informatsion-uslubiy  ta’minoti  ma’ruza,  seminar, 

mustaqil  mashg‘ulotlar  uchun  darslik,  asosiy  va  qo‘shimcha  adabiyotlar, 

huquqiy  adabiyotlar,  gazeta  va  jurnallar,  multimedia  vositalari,  internet 

materiallari,  zamonaviy  ta’lim  texnologiyalari  va  metodlari,  ilg‘or 

pedagogik  va  axborot-kommunikatsion  texnologiyalarni  qo‘llanilishini 

nazarda tutadi. 

448 

 

 

O‘quvchilarning bilimlarini baholash 

Fan  bo‘yicha  baholash  joriy,  oraliq  va  yakuniy  nazoratlar  hamda 

mustaqil  ish  shaklida  amalga  oshiriladi.  Mazkur  baholash  usullari 

o‘quvchilarning  bilim  darajasini,  tanqidiy  va  tahliliy  fikrlash,  notiqlik,  o‘z 

fikr  va  mulohazalarini  mustaqil  asoslab  bеrish  va  himoya  qilish,  ularni 

yozma  shaklda  tizimli  va  samarali  bayon  etish  ko‘nikmalarini  aniqlashga 

qaratilgan. 

  O‘quvchilar joriy, oraliq va yakuniy nazorat boyicha “5”, “4”, “3” va 

“2” ballar qo‘yish orqali baholanishi belgilangan.  

Bеlgilangan  baholash  turlari  bo‘yicha  ballar  quyidagi  holatlarda 

qoyiladi: 

o‘quvchilarning darslarga qatnashishdagi davomati va faolligi; 

sеminar mashg‘ulotlariga tayyorgarlik darajasi; 

fan bo‘yicha asosiy manbalarni konspеktlashtirganligi; 

dolzarb mavzular bo‘yicha mustaqil ishlar yozish, tеst savollari tuzish, 

jadvallar tayyorlash va nazorat ishi yozish; 

mustaqil ta’lim uchun bеrilgan nazorat ishlarini bajarish; 

fanga oid ko‘rgazmali qurollar tayyorlash. 

  Joriy, oraliq va yakuniy nazoratlar mashg‘ulotlar jarayonida amalga 

oshirilib, uning doirasida oquvchi quyidagilarni namoyon etadi: 

o‘zlashtirilgan  o‘quv  matеriallarini  chеgaralangan  vaqt  doirasini 

e’tiborga olgan holda samarali bayon etish qobiliyati; 

guruhda  ishlash  va  amaliy  misollarga  tayangan  holda  xulosalar 

chiqarish yoki dalillar kеltirish; 

tanqidiy  fikrlash,  taraflarning  fikrini  eshitish  va  o‘zining  javoblarini 

tеgishli huquqiy tеrminlardan foydalangan holda asoslab bеrish; 

muayyan  masalalarni  hal  qilish  uchun  tеgishli  huquq  normalarini 

qo‘llay olish ko‘nikmalari; 

mustaqil tarzda tadqiqot olib borish; 

o‘zi  tomonidan  ilgari  surilgan  fikrlarni  mantiqiy  izchillikda  va 

mazmunan to‘g‘ri holatda yozma shaklda bayon etish; 

tеgishli  normativ-huquqiy  hujjatlardagi  normalarni  to‘g‘ri  qo‘llash  va 

sharhlash; 

o‘zlashtirgan o‘quv matеriallari bo‘yicha bilimlarini namoyon etish; 

ijtimoiy-huquqiy hodisalarni bilish va tushunish; 

449 

 

tеgishli  huquqiy  atamalardan  foydalangan  holda  masalani  adabiy  va 

yuridik tilda bayon qilish; 

o‘z javobini tеgishli huquq manbasi yoki normativ-huquqiy hujjatlarga 

havola qilgan holda asoslash; 

yakuniy xulosalar chiqara olish va boshqalar. 

 

Fan mavzulari bo‘yicha o‘qitish rejasi tarkibi 

 

№ 

Fanning bo‘limlari va 

mavzulari  

Umumiy yuklama, soat  

H

a

m

m

a

s

i 

Darslar turi bo‘yicha soatlar 

taqsimoti 

(auditoriya, yuklamasi) 

M

u

s

ta

q

il

 i

s

h

 

 

M

u

s

ta

q

il

 i

s

h

 

J

a

m

i 

N

a

z

a

r

iy

 

(m

a

’r

u

za

) 

A

m

a

li

y

 

L

a

b

o

r

a

to

r

iy

a

 

S

e

m

in

a

r

 

K

u

r

s

 i

s

h

i 

1 

2 

2 

4 

5 

6 

7 

8 

9  10 

I Bob. O‘zbekiston Respublikasi 

Konstitutsiyasi, unda shaxs va davlat 

munosabatining huquqiy asoslari 

5 

3 

2 

 

 

1 

 

2 

1. 

Kirish. O‘zbekiston Respublikasi 

Konstitutsiyasi – asosiy qonun.  

2 

1 

1 

 

 

 

 

1 

2. 

O‘zbekiston Respublikasi 

Konstitutsiyasining Asosiy prinsiplari. 

3 

2 

1 

 

 

1 

 

1 

II Bob. O‘zbekiston fuqarolarining asosiy 

huquqlari 

12 

8 

4 

 

 

4 

 

4 

3. 

Fuqarolar huquqlarining 

Konstitutsiyaviy asoslari. 

3 

2 

1 

 

 

1 

 

1 

4. 

Shaxsiy huquq va erkinliklar 

3 

2 

1 

 

 

1 

 

1 

5. 

Siyosiy huquqlar 

3 

2 

1 

 

 

1 

 

1 

6.  

Iqtisodiy va ijtimoiy huquqlar 

3 

2 

1 

 

 

1 

 

1 

III Bob. Huquq va erkinliklarning 

Konstitutsiyaviy kafolatlari 

4 

3 

2 

 

 

1 

 

1 

7. 

Inson huquq va erkinliklarining 

ta’minlanishi. Fuqarolarning 

huquqlarini himoya qilish mexanizmi. 

4 

3 

2 

 

 

1 

 

1 

IV Bob. Konstitutsiyada fuqarolarning 

asosiy burchlari 

6 

4 

2 

 

 

2 

 

2 

450 

 

8. 

Fuqarolarning Konstitutsiyaviy 

burchlari. 

3 

2 

1 

 

 

1 

 

1 

9. 

Vatanni himoya qilish va harbiy 

xizmatni o‘tash burchi. 

3 

2 

1 

 

 

1 

 

1 

V Bob. Jamiyat va shaxs munosabatlari 

3 

2 

2 

 

 

 

 

1 

10. 

Fuqarolik jamiyatining asoslari 

3 

2 

2 

 

 

 

 

1 

VI Bob. O‘zbekiston Respublikasining 

davlat shakli va davlat organlari 

28 

20 

10 

 

 

10 

 

8 

11. 

O‘zbekiston Respublikasining davlat 

tuzilishi va boshqaruv shakli 

3 

2 

1 

 

 

1 

 

1 

12. 

O‘zbekiston Respublikasi Parlamenti 

– Oliy Majlis. 

3 

2 

1 

 

 

1 

 

1 

13. 

O‘zbekiston Respublikasining 

Prezidenti. 

3 

2 

1 

 

 

1 

 

1 

14. 

Ijro etuvchi hokimiyatning huquqiy 

asoslari. 

4 

3 

1 

 

 

2 

 

1 

15. 

Mahalliy davlat hokimiyati va 

fuqarolarning o‘zini o‘zi boshqarish 

organlari. 

3 

2 

1 

 

 

1 

 

1 

16. 

Sud hokimiyati. 

3 

2 

1 

 

 

1 

 

1 

17. 

O‘zbekiston Respublikasida 

Prokuratura organlarining huquqiy 

asoslari. 

3 

2 

1 

 

 

1 

 

1 

18. 

Moliya va kredit. 

3 

2 

1 

 

 

1 

 

1 

19. 

Mudofaa va xavfsizlik. 

2 

2 

1 

 

 

1 

 

 

20. 

Konstitutsiyaga o‘zgartirish kiritish 

tartibi. 

1 

1 

1 

 

 

 

 

 

Жами 

58 

40 

22 

 

 

18 

 

18 

O‘quv dasturining mazmuni  

I. Bob. O‘zbekiston respublikasi konstitutsiyasi, unda shaxs va 

davlat munosabati huquqiy asoslari 

1-mavzu. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi – asosiy qonun 

O‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining  qabul  qilinishi.  Uning 

davlat  mustaqilligini  mustahkamlashdagi  o‘rni.  Mustaqillik  Konstitutsiyasi 

jamiyatda  huquqiy  taraqqiyotni  ta’minlashda  yangi  davrni  boshlab 

berganligi. 

O‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasining  mazmun-mohiyatini 

belgilovchi  asosiy  g‘oyalar.  Konstitutsiyaning  tuzilishi.  Konstitutsiyaning 

asosiy  prinsiplari.  Prezidentimizning  Konstitutsiya  haqidagi  fikrlari. 

Konstitutsiya va qonunlarning ustunligini ta’minlash davlatimizning muhim 

vazifalaridan biri ekanligi. 

451 

 

 Konstitutsiya 

va  xalqaro  huquq.  O‘zbekiston  Respublikasi 

Konstitutsiyasining  xalqaro  huquq  qoidalari  va  talablariga  monandligi. 

O‘zbekiston Konstitutsiyasi kelajagi buyuk davlat bunyod etishning huquqiy 

kafolati ekanligi. 

2-mavzu. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasining Asosiy 

prinsiplari. 

O‘zbekiston  Respublikasining  davlat  suvereniteti  tushunchasi.  Xalq 

hokimiyatchiligining  asoslari.  Konstitutsiya  va  qonun  ustuvorligining 

ta’minlanishi. Tashqi siyosat prinsiplari 

 

II. Bob. O‘zbekiston fuqarolarining asosiy huquqlari 

3-mavzu. Fuqarolar huquqlarining Konstitutsiyaviy asoslari 

O‘zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasidagi  inson  va  fuqarolarning 

asosiy huquqlari, erkinliklari haqidagi qoidalar. 

 O‘zbekiston  fuqarolari,  chet  el  fuqarolari  va  fuqaroligi  bo‘lmagan 

shaxslarning huquqiy maqomi.  

O‘zbekiston Respublikasining Fuqarolik to‘g‘risidagi 1992- yil 2- iyul 

qonuni (1-28 moddalar). 

 Fuqarolar  huquqlari  va  erkinliklarining  asosiy  turlari:  fuqarolarning 

shaxsiy huquqlari, siyosiy huquqlari, iqtisodiy va ijtimoiy huquqlari.  

Inson  huquqlari  to‘g‘risidagi  xalqaro  huquqiy  qoidalar.  Inson 

huquqlarini  amalga  oshirishda  xalqaro  aloqalar.”Inson  huquqlari 

to’g’risidagi xalqaro bill”, “Bola huquqlari to’g’risida konvensiya” 1989- yil 

20-  noyabr,  “Irqiy  kamsitishning  barcha  shakllarini  tugatish  to’g’risida 

xalqaro konvensiya” 1965 yil 21 dekabr. 

O’zbekiston 

Respublikasining 

2008-yil 

27-yanvardagi 

“Bola 

huquqlarining kafolatlari to’g’risida”gi qonuni. 

4-mavzu. Shaxsiy huquq va erkinliklar 

Yashash  huquqi  har  bir  insonning  tabiiy  huquqi  ekanligi.  Inson 

hayotiga  suiqasd  qilish  og‘ir  jinoyatligi.  Shaxsga  qarshi  jinoyatlar 

tushunchasi va turlari: hayotga qarshi jinoyatlar, sog‘liqqa qarshi jinoyatlar, 

hayot yoki sog‘liq uchun xavfli jinoyatlar. Sud orqali himoyalanish huquqi. 

(O’zbekiston  Respublikasi  Prezidentining  “O’lim  jazosini  bekor  qilish 

to’g’risida”gi Farmoni (2005 –yil avgustdagiga muvofiq, o’lim jazosi 2008 -

yil 1- yanvardan e’tiboran bekor qilinishi belgilandi). 

452 

 

Fikrlash, 

so‘z, 

e’tiqod 

va 

vijdon 

erkinligi. 

O’zbekiston 

Respublikasining ”Fuqarolarning murojaatlari to’g’risida”gi qonuni 2002-yil 

13-dekabr yangi tahriri.  

5-mavzu. Siyosiy huquqlar 

O‘zbekiston  Respublikasi  fuqarolarining  kasaba  uyushmalariga  va 

boshqa  jamoat  birlashmalariga  uyushish,  ommaviy  harakatlarda  ishtirok 

etish  huquqi.  “O’zbekiston  Respublikasi  Konstitutsiyasiga  o’zgartirish  va 

qo’shimchalar kiritish to’g’risida”gi 2014- yil 16- apreldagi Qonuni. 

O‘zbekiston  Respublikasida  faoliyat  ko‘rsatayotgan  siyosiy  partiyalar, 

boshqa jamoat birlashmalari, ijtimoiy harakatlar.  

 «Kamolot»  yoshlar  ijtimoiy  harakati  va  uning  vazifalari  haqidagi 

hujjatlar. Bu tashkilotning yoshlar huquqlarini himoya qilishdagi ahamiyati. 

1991-yil  20-noyabrdagi  “O‘zbekiston  Respublikasida  yoshlarga  oid  davlat 

siyosatining  asoslari  tog‘risida”gi  Qonuni.  O‘zbekiston  Respublikasi 

Prezidentining 

2014- 

yil  

6-fevraldagi  PQ-2124-sonli  Qarori  bilan  tasdiqlangan  “O‘zbekiston 

Respublikasida  2014-  yilda  yoshlarga  oid  davlat  siyosatini  amalga 

oshirishga qaratilgan qo‘shimcha chora-tadbirlar dasturi”.  

O‘zbekiston Respublikasining Siyosiy partiyalar to‘g‘risidagi 1996- yil 

26  -dekabr  Qonuni  mazmuni.  O‘zbekiston  Respublikasining  Fuqarolar 

saylov huquqlarining kafolatlari to‘g‘risidagi 1994- yil 5- may Qonuni.