O’zbekiston respublikasi oliy va o`rta maxsus ta`lim vazirligi

Hamza Hakimzoda Niyoziy (1889-1929) Qo`qonda tabib oilasida tug`iladi. Maktab, keyin madrasada o`qiy boshlaydi. Lekin madrasadagi ta’limdan qoniqmay, mustaqil ravishda klassiklarimiz asarlarini o`rganadi.
16 yoshdan yozuvchilikni boshlaydi. 1911 yili Qo`qonning Hojibek go`zarida maktab ochib, yetim va kambag`al bolalarni o`qitadi. Kambag`al bolalarni o`qiy olishlari uchun «Yordam jamiyati» tashkil etadi. Kattalar uchun kechki kurs tashkil qiladi. Bunga 16 yoshdan 50 yoshgacha bo`lgan kishilarni qabul qiladi.
Chor hukumati amaldorlari Hamzaning maktabini xavfli deb topib, uni yopadi va o`zini ta’qibga oladi. 1913-14 yillarda chet ellarga ketadi.
1914 yili qaytib kelgach, kambag`allar uchun tekin maktab ochishga harakat qiladi. 1914 yil 4 oktabrda «Yetimlar maktabi» ochadi, lekin bu tezda yopiladi.
Hamza Marg`ilonga ketadi va u yerda bir kishining tashqi hovlisida 1915 avgustda yangi usul maktab ochadi, muallimlar tayyorlaydigan kurs tashkil etadi.
Hamza 1914 yili «Birinchi sinf talablari uchun maxsus yengil adabiyot» va 2- sinflar uchun «O`qish kitobi» tuzadi.
Hamza 1918 yildan Farg`onada o`qituvchilik ishini davom ettiradi.
1919 yildan Qo`qondagi 1 son boqimsiz bolalar uyiga mudir qilib tayinlanadi. Xorazm va Qoraqalpog`istonda ishlab keladi.
U o`z pedagogik faoliyatida va ijodida xotin-qizlarning ilm olishiga, jamiyat ishlarida qatnashishiga jiddiy e’tibor beradi. Hamza mohir pedagog, yozuvchi, kompozitor sifatida xalqimizga sidqidildan xizmat qiladi. (Avloniy va Hamzaning pedagogik qarashlari seminarda to`liq o`rganiladi).
Mustaqil ish uchun topshiriqlar

1. Jadid ma’rivatparvarlarining ta’lim-tarbiyaga oid fikrlaridan to`plash, ularning maqolalaridan konspekt qilish.

   
   

2. Abdulla Avloniyning «Turkiy guliston yoxud axloq» asarini o`rganib, tahlil qilish konspekt tuzish.

   
   

Mavzu yuzasidan savollar

1. XIX asr 2 yarimlarida Turkistonda qanday diniy-islomiy tarbiyaviy muassasalar bor edi?

   
   

2. Chorizm maktab siyosatining bosh maqsadi nima edi?

   
   

3. Rus va rus-tuzem maktablari kimlar uchun edi va ularda qanday fanlar o`qitiladi?

   
   

4. Jadidchilik va uning Turkistonda yoyilishi haqida nimalarni bilar edingiz, ularni qaysi manbalardan o`qigansiz?

   
   

5. Jadidchilikka hozirgi kunda qanday baho berilmoqda, bunga sizning munosabatingiz qanday?

   
   

6. Jadidlar yaratgan maktablarning eski usul maktablardan farqi nimada edi, jadid maktablarida nimaga e’tibor berildi?

   
   

7. Jadid ziyolilari ma’rifatparvarlik faoliyatlari qaysi yo`nalishlarda olib bordilar?

   
   

8. Yangi usul maktablarga chor xukumati qarshilik qilishining sababi nimada deb o`ylaysiz?