O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi z. Nishanova, D. Qarshieva

Galton(1879) 
Psixologik 
diagnostikaning 
vujudga 
kelishida 

---

 
Keyinchalik psixodiagnostikada yangi metodlar yaratilishi bilan birga birlashtirilgan 
(kombinatsiya qilingan) testlar qo‗llanila boshlandi. Masalan, aqlni o‗rganish metodlari orasida 
amerikalik psixolog D.Wechsler(1939, 1955)ning subtestlari keng tarqaldi. Yangi proektiv 
metodlar ham yaratilib, keng foydalanila boshlandi. (Amerikalik psixolog G.Murray(1935, 
1943)ning Tematik Appertseptsion Testi (TAT), nemis psixologi S.Rosenswegning frustratsiyaga 
bo‗lgan reaktsiyani o‗rganish bo‗yicha testi va boshqalar.) Shaxsiy savolnomalar (MMRI, 16 PF) 
keng tarqaldi.
 
 
2.3.Sobiq ittifoqda psixodiagnostika va eksperimental psixologaya fanining taqdiri
Rus psixologiyasida diagnostik metodlardan foydalanish o‗z tarixiga ega. Bu jarayonda shartli 
ravishda 2 bosqichni ajratish mumkin. 
Birinchi bosqich o„tgan asr 20-yillarining boshidan 30 yillar o‗rtasigacha bo‗lgan davrni o‗z 
ichiga oladi. Bu davrda pedagogika va psixotexnikada test metodlari keng tarqaldi. Bunga bog‗liq 
ravishda pedalogiya – bola haqidagi fan rivojlana boshlandi. Uning predmeti – bolalar hayotini 
o‗rganish, irsiyatning rolini, jismoniy va ma'naviy taraqqiyot qonunlarini aniqlash, bolalar 
psixikasida kasallik ko‗rinishlarini o‗rganishdan iborat (K.N.Kornilov, 1917). Bu davrda 
psixologik diagnostikaning rivojlanishiga M.S.Bernshteyn, L.S.Vigotskiy, P.P.Blonskiy, 
S.G.Gellershteyn, N.D.Levitov, G.I.Rossolimo, P.I.Shpilreyn, A.M.Shubert va boshqalar katta 
hissa qo‗shdilar. Olimlar tomonidan ilgari surilgan qator ilg‗or fikrlar keyinchalik 
rivojlantirilmadi, chunki 1936 yildan keyin bu sohadagi barcha tadqiqotlar to‗xtatildi va 
psixodiagnostikaning keyingi rivojlanishiga jiddiy to‗siq Yuzaga keldi. Mashhur rus psixologi 
L.S.Vigotskiy shaxs psixik taraqqiyoti xususiyatlarini o‗rganishga muhim hissa qo‗shdi. Uning 
ta'limoti insonga xos bo‗lgan psixik jarayonlar va inson ongining tarixiy rivojlanishiga 
bag‗ishlandi. Uning fikricha, bolalar psixik taraqqiyoti insoniyat madaniyatini o‗zlashtirishi 
natijasida ro‗y beradi. Bunda shaxs shakllanishida ta'lim va tarbiya jarayonlari etakchi rol 
o‗ynaydi.
Psixodiagnostikaning rivojlanishidagi ikkinchi bosqich 50 – 60-yillarga to‗g‗ri keladi. Bu 
davrda aqliy taraqqiyotni o‗rganishga katta e'tibor berildi. Jumladan, A.A.LYublinskaya 
tadqiqotlarida nutq va uning funktsiyalarining rivojlanish xususiyatlari o‗rganilgan. A.R.Luriya 
rahbarligida faoliyatni boshqarishda nutqning roli o‗rganildi. A.N.Leont'ev va A.V.Zaporojets 
rahbarligida asosiy psixik jarayonlarning rivojlanishida faoliyatning roli o‗rganilgan. D.B.Elkonin 
rahbarligida nutqning rivojlanishi va bog‗cha davrida o‗yinning etakchi faoliyat turi sifatidagi roli 
aniqlandi. Bu tadqiqotlardan olingan natijalar bolalar uchun ta'lim va tarbiya dasturlarini tuzishda 
asos bo‗lib xizmat qildi. Rus psixologlari tomonidan ishlab chiqilgan aqliy taraqqiyotni sifatiy 
tahlil qilish tamoyili qator vazifalarni hal qilishda o‗z mahsuldorligini namoyon qildi va ko‗pgina