O„zbekiston respublikasi oliy va o„rta maxsus ta‟lim vazirligi z. Nishanova, D. Qarshieva

5.5. Xayolni diagnostika qilish metodlari 
Bola xayolini baholashda turli xil ijodiy ishlar: rasm chizish, hikoya tuzish, buYumlarni 
yasash bilan bog‗liq jarayonlarda fantaziyaning namoyon bo‗lishiga e‘tibor beriladi. 
 «Nutqiy fantaziya» metodikasi 
Bolaga biror jonli mavjudot (odam hayvonlar) haqida ( bolaning xohishiga ko‗ra) hikoya tuzish 
va uni so‗zlab berish topshirig‗i beriladi. Buning uchun bolaga 5 daqiqa vaqt ajratilib, shundan 1 
daqiqasi hikoya ertakni o‗ylab olishi uchun beriladi. 
Bola hikoyani so‗zlab berish jarayonida, uning fantaziyasi qay darajadaligini bilish uchun 
quyidagilarga e‘tibor beriladi. 
1. Xayol jarayonining tezligi. 
2. Obrazlarning o‗ziga xosligi, originalligi. 
3. Fantaziya (tasavvur)ning boyligi. 
4. Obrazlarning chuqur ishlanganligi. 
5. Obrazlarning hissiy - ta‘sirchanligi. 
Yuqoridagi belgilarning hikoyada aks etganligiga qarab, har biri 0 balldan 2 ballgacha baholanad
―Nutqiy fantaziya‖ metodikasi uchun bayonnoma 
14 -jadval 
№ 
Bola xayolining baholanayotgan 
belgilari 
Ushbu belgilarning balldagi bahosi 
0 
1 
2 
1. 
Xayol jarayonining tezligi 
2. 
Obrazning o‗ziga xosligi, originalligi
3. 
Fantaziyaning boyligi 
4. 
Obrazlarning chuqur ishlanganligi 
5. 
Obrazlarning hissiy ta‘sirchanligi 
Bola hikoyani so‗zlab berayotganida, tadqiqotchi Yuqoridagi jadvalga, hikoyada mezondagi 
belgilarning namoyon bo‗lishiga qarab, mos ballar bilan belgilab boradi. 
Rivojlanish darajasi haqida xulosalar. 
10 - ball – juda Yuqori 
8-9 ball – Yuqori 
4-7 ball – o‗rtacha 

---

2-3 – quyi 
0-1 ball – juda past 
«Rasm» metodikasi 
Tadqiqotni o‗tkazish uchun qog‗oz va flomaster (kamida 6 xil rangda) kerak bo‗ladi. Bolaga ana 
shulardan foydalanib, biror-bir rasmni o‗ylab, chizish topshirig‗i beriladi. Buning uchun 5 daqiqa 
vaqt belgilanadi. 
Tadqiqot natijalari tahlili quyidagi jadval yordamida amalga oshiriladi. 
15-jadval 
№ Bola 
xayolining 
baholanayotgan belgilari 
Ushbu belgilarning balldagi bahosi 
1. 
Xayol jarayonining tezligi 
0 
2
2. 
Obrazning o‗ziga xosligi, 
originalligi 
3. 
Fantaziyaning boyligi 
4. 
Obrazlarning 
chuqur 
ishlanganligi 
5 
Obrazlarning 
hissiy 
ta‘sirchanligi 
1