O‘zbekiston respublikasi oliy va o‘rta maxsus talimm vazirligi

Chiqim qismlari:
1)yoqilg’I – xy, kg;
2)xom ashyo
Quruq hom ashyoning nazariy sarfi:

Qaytmaydigan yuqotishlar (0.03%) bilan quruq hom ashyoning sarfi

Shlam sarfi

3)1 m³ yoqilg’i uchun havo sarfini hisoblash ishlari 1 kg klinker xisobida olib boriladi.

Nazariy jihatdan havo miqdori V0 = 10.2 m³;
Amaliy jihatdan havo miqdori Va = 1.2; Vb =12.24 m³;
Normal sharoitda havoning zichligi 𝜌=1.293 kg/ m³;
Kirim qismlari
1)Klinker hosil bo’lishi – 1 kg;
2)Texnologik karbonat angidridni ajratish:

Yoki

3)Xom ashyodan fizik suvning ajralishi:

Yoki

Bu erda 0.804 – suv bug’ining zichligi.
4)Xom ashyodan gidrat suvning ajralishi:
Yoki

5)Chiqib ketadigan changlarning miqdori:

6)Yoqilg’I chiqindi gazlarining chiqishi:

Yoqilg’idan chiqayotgan chiqindi gazlar miqdorini 1m3 yoqilg’I uchun hisoblanadi.

Gazlarning zichligini xisobga olgan holda ularning miqdorini 1 kg yoqilg’i uchun aniqlanadi.

1 kg klinker uchun dastlabki moddiy balans
Sement klinkerining kuydirishdagi issiqlik balansi
𝐶3𝑆,𝐶2𝑆,𝐶3𝐴,𝐶4𝐴𝐹– berilgan kimyoviy tarkibiga ko’ra aniqlangan silikatlar miqdori:

Qx = Qp + Qp = 4414 – 2465 = 1949 kJ

Xom ashyo aralashmasini ho‘l yoki quriq usulda tayyorlangan bo‘lishidan qatiy nazar aylanma pechlarda kuydiriladi. Hozirgi aylanma pechlar po‘lat taxtalardan yasalgan barabandan iborat. Metallni yuqori temperatura ta’siridan saqlash va issiqlik kam isrof bo‘lishi uchun pechning ichiga o‘tga chidamli materiallar qoplanadi (futerovka qilinadi). Bu o‘tga chidamli materiallar ishlash sharoitiga qarab tanlanadi. Qoplama sifatida A va B klassdagi shamot g‘isht, gil-tuproq va magnezial o‘tga chidamli g‘isht ishlatiladi. Qoplama sifatida ancha arzon, o‘tga chidamli beton ishlatish tajribasi ham bor. Ammo bu material hozircha faqat tajriba sifatida ishlatilmoqda. Hozirgi kunda O‘zbekiston zavodlarida klinkerning asosiy qismi 3x100, 4x150, 4,5x170, 5x60 va 7x90 m o‘lchamli pechlarda ishlab chiqarilmoqda. Ularning bir sutkadagi klinker bo‘yicha ish unumi 400, 800, 1200 va 1800 tonna. Solishtirma issiqlik sarfi 5000…6700 kJ/kg; har bir pech uchun solishtirma elektr energiyasi sarfi 25…26 kVt.soat/tonna klinkerni tashkil qiladi. Pech uch xil tezlikda, ya’ni minutiga 0,5; 0,75 va 1 marta aylanishi mumkin.
Xomashyo aralashmasini 1300-14500C haroratda kuydirishda fizik-kimyoviy va termakimyoviy jarayonlar natijasida avval aytib o`tilganidek uchkalsiyli C3S (alit), ikki kalsiyli silikat C2S (belit), uckalsiyli alyuminat C3A va to`rtkalsiyli alyumoferrit C4AF kabi to`rtta asosiy klinker hosil qiluvchi minerallardan tashkil topgan portlandsement klinkeri olinadi. Kuydirish chog`ida klinkerli minerallarning hosil bo`lish jarayoni, olinuvchi klinkerning mineralogik tarkibi va portlandsementning xususiyatlari kuydiriluvchi xomashyo aralashmasi fizik-mexanik xossalari va kimyoviy tarkibiga, yoqilg`ining turi va sifatiga kuydirish harorati va uning davomiyligiga, shuningdek klinkerni sovutish tezligiga bog`liqdir.


XULOSA
Klinkerning O‘zbekiston standartlari qo‘llanadi. Loyiha xom-asheni zavodga keltirish (tushirish)dan boshlab toki klinkerni zavoddan oib chiqib ketishgacha hisob-kitob qilingan. Xususan: texnologik jarayon, texnikaviy uskunalar, qurish, tuzilma, elektrlashtirish, avtomatlashtirish, suv ta’minoti va suv-oqava, isitish va ventilyasiya, shuningdek, bosh reja va transport sxemasi.
Loyihada sement zavodida ifloslanishning asosiy omili hisoblanmish changni tutuvchi tizimga alohida e’tibor qaratilgan, shu sababli aspiratsiya sohasida eng yaxshi ishlanmalar qo‘llangan.
Quruq usulli texnologiya texnik-iqtisodiy resurslarni ancha miqdorda tejash va zavodning mavjud resurslari, karer va yordamchi bo‘linmalardan maksimal foydalanish imkonini ta’minlaydi, bu esa ichki va tashqi bozorda raqobatbardoshlikni ancha oshiradi.
SHuningdek, bu zavodni ishga tushirilishi qo‘shimcha 150 ta ish o‘rinlari yaratilishiga imkon ochib, aholi bandligi va Bekobod shahrida istiqomat qiluvchilarning farovonligini oshirishda katta ahamiyatga ega bo‘ldi.
Ishlab chiqarish liniyasi texnlogiyasining optimal faoliyatiga rioya qilish, mahsulot sifatini ta’minlash hamda elektr energiyasini tejash maqsadida ushbu loyiha doirasida jahonda eng ilg‘or va ishonchli hisoblangan, barcha sexlarni markazlashtirilgan tartibda boshqaruvchi va barcha sexlarni alohida nazorat qiluvchi markazlashgan-tarqoq kompyuter tizimidan foydalanilgan. Ushbu tizim operatorlar stansiyasi, muhandislar stansiyasi, joyida boshqarish stansiyasi va sistemali telekommunikatsiya tarmog‘idan iborat.