O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’limvazirligi

Oliy ta’lim tuzilishi

Oliy ta’lim tizirni quyidagicha tuzilgan: davlat va nodavlat oliy ta’lim muassasalarida ta’lim dasturining bajarilishi davlat ta’lim standartiga muvofiq yo’nalishlar va mutaxassisliklar asosida olib boriladi; ilmiy-tadqiqot muassasalari ilmiy tadqiqot ishlarini oliy ta’limni huquqiy-normativ va ilmiy-metodik jihatdan ta’rninlash uchun yoritishadi; oliy ta’limni boshqarish davlat organlarining vakillari, shuningdek, ularga tegishli korxona, muassasa, tashkilotlar orqali amalga oshiriladi.

O’quv dasturining tuzilishiga quyidagilar kiradi.
- talabalarni umurniy madaniy va milliy aharniyatga ega qadriyatlar bilan tanishtirishni, ijtimoiy ideallarga mos keladigan shaxsiy fazilatlarni shakllantirishni ta’rninlaydigan o’zgarmas qism;
- o’quvchilar rivojlanishining individual xususiyatlarini ta’rninlaydigan va ularning shaxsiy xususiyatlarini, qiziqishlari va moyilligini hisobga olgan holda o’zgaruvchan qism.
Umurniy ta’lim muassasasi o’quv dasturida ushbu ikki qism uchta asosiy o’quv turi bilan ifodalanadi: umurniy o’rta ta’limning asosiy yadrosini tashkil etadigan majburiy sinflar; talabalar xohlagan majburiy darslar; darsdan tashqari mashg’ulotlar.
Rnisol tariqasida biz ta’lim muassasalarining asosiy o’quv dasturini keltirarniz. Ta’lim standartlarini amaliyotga tatbiq etish vositalari ta’lim dasturlari bo’lib, ular o’quv rejalari deb ham ataladi.
Ta’lim dasturlari ma’lum darajadagi ta’lim mazmunini belgilaydi va yo’naltiriladi. Ta’lim dasturlari bo’linib, amalga oshirilmoqda.
Umurniy ta’lim (asosiy va qo’shimcha) va kasbiy (asosiy va qo’shimcha). Umurniy ta’lim dasturlari shaxsning umurniy madaniyatini shakllantirish, shaxsni jarniyat hayotiga moslashtirish, ongli tanlash uchun asos yaratishga va kasbiy ta’lim dasturlarini o’zlashtirishga qaratilgan.
Umurniy ta’lim dasturlariga maktabgacha ta’lim, boshlang’ich umurniy ta’lim, asosiy umurniy ta’lim, o’rta (to’liq) umurniy ta’lim kiradi.
Kasbiy ta’lim dasturlari kasbiy va umurniy ta’lim darajasini izchil oshirish, tegishli malakaga ega mutaxassislarni tayyorlash muammolarini hal qilishga qaratilgan. Kasbiy dasturlarga boshlang’ich kasb-hunar ta’lirni, o’rta kasbiy ta’lim, oliy kasb- hunar ta’lirni, oliy o’quv yurtidan keyingi kasb-hunar ta’lirni dasturlari kiradi. Har bir asosiy umurniy ta’lim dasturi yoki asosiy kasb-hunar ta’lirni dasturi (ma’lum bir kasb, mutaxassislik uchun) tarkibining majburiy rninimurni tegishli davlat ta’lim standarti bilan belgilanadi va u shuningdek ularni davlat va shahar ta’lim muassasalarida ishlab chiqishning me’yoriy muddatlarini belgilaydi.Maktabgacha, boshlang’ich umurniy, asosiy umurniy va o’rta umurniy ta’limning ta’lim dasturlari ketma-ket, ya’ni har bir keyingi dastur avvalgisiga asoslanadi. Keling, umurniy ta’lim dasturlari nima ekanligini batafsil ko’rib chiqarniz. Ko’pincha ular ma’lum bir fanning o’quv dasturlari deb nomlanadi. O’quv dasturi har bir alohida ilmiy mavzu bo’yicha o’zlashtirilishi kerak bo’lgan asosiy bilimlar, ko’nikmalar va ko’nikmalar doirasini aks ettiruvchi me’yoriy hujjatdir.
O’quv dasturlari odatiy, ishchi va mualliflik bo’lishi mumkin. Odatda o’quv dasturlari ma’lum bir fan uchun Davlat ta’lim standarti asosida ishlab chiqilgan. Ular tavsiya xarakteriga ega.
Ishchi o’quv dasturlari o’quv muassasasining pedagogik kengashi tomonidan tasdiqlangan namunaviy dasturlar asosida tuziladi. Ular ta’lim standarti talablarini va ma’lum bir ta’lim muassasasining imkoniyatlarini aks ettiradi. Mualliflik dasturlari ta’lim standarti talablarini hisobga oladi, ammo o’quv materialini taqdim etishning boshqa mantig’iga, o’rganilayotgan hodisalar va jarayonlarga muallifiiing qarashlariga ega bo’lishi mumkin. Ular o’qituvchilar kengashida yoki tuman uslubiy birlashmalarining yig’ilishlarida muhokama qilinadi (himoya qilinadi). Shundan so’ng, dasturlar o’quv jarayonida foydalanish uchun tasdiqlangan. Mualliflik dasturlari ko’pincha tanlov darslari, fakultativlar uchun ishlab chiqiladi.
O’quv dasturi tizimli ravishda uchta asosiy komponentdan iborat.
Birinchi tarkibiy qism - bu o’quv muassasasining akadernik fanlari tizirnida ma’lum bir o’quv predmetini o’rganishning maqsad yo’nalishlarini, o’quv predmetining asosiy vazifalarini, uning ta’lim imkoniyatlarini, yetakchi ilmiy g’oyalarni belgilaydigan tushuntirish xati, akadernik mavzuni qurish.
Ikkinchi komponent - bu ta’limning dolzarb mazmuni: tematik reja, kurs bo’limlari va mavzulari ro’yxati, asosiy tushunchalar, qobiliyat va ko’nikmalar, mumkin bo’lgan faoliyat turlari.
Uchinchi komponent - dasturni amalga oshirish bo’yicha ba’zi ko’rsatmalar.