O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta ta’lim vazirligi Toshkent davlat Iqtisodiyot Universiteti

2.2 Rivojlangan mamlakatlardagi YAIM ko’rsatkichlari
Biznes nuqtai nazaridan, rivojlanayotgan davlatlar - bu jadal o'sish va industrializatsiya jarayonida bo'lgan jamoat yoki biznes manfaatlariga ega davlatlar Hozirgi kunda dunyoda taxminan 28 rivojlanayotgan iqtisodiyot mavjud. Bugungi kunda Braziliya, Xitoy va AQSH, Yaponiya iqtisodiyotlari dunyoda eng rivojlangan hisoblanadi.

Rivojlangan mamlakatlarda narxlar rivojlanayotgan mamlakatlarga qaraganda yuqori bo'lganligi sababli, rivojlangan mamlakatlarning nominal yalpi ichki mahsuloti biroz oshirib yuborilgan, rivojlanayotgan mamlakatlarning nominal yalpi ichki mahsuloti esa biroz ahamiyatsizdir. Yana bir ob'ektiv ko'rsatkich bu har xil mamlakatlarda yashash xarajatlarining farqini hisobga oladigan xarid qobiliyati pariteti (YaIM) bo'yicha YaIM. DXH YaIM, yagona ko'rsatkich asosida haqiqiy (nominal) taqqoslanmasdan, o'z mamlakatlari fuqarolari uchun hayot sifatini aniqroq belgilaydi.

YaIM dunyo miqyosida mamlakatning iqtisodiy faoliyati natijalarini ma'lum bir vaqt ichida (odatda bir yilda), iqtisodiy rivojlanish sur'ati va darajasining umumiy tavsifi uchun ishlatiladigan asosiy miqdoriy ko'rsatkichlardan biridir. YaIMning boshqa ko'rsatkichlari bilan bir qatorda, u iqtisodiy jarayonning turli tomonlarini tavsiflash, shuningdek, iqtisodiy muhitdagi tebranishlarni tahlil qilish uchun ishlatiladi. Ko'pincha, YaIM aholi turmush darajasining ko'rsatkichi sifatida qabul qilinadi, chunki ba'zi holatlarda u mos keladigan ko'rsatkichlarning etishmasligi tufayli shu maqsadda ishlatiladi. Aholi farovonligining ko'rsatkichi sifatida YaIMdan foydalanish ma'lum ma'noda daromadlar va farovonlikning boshqa xalqaro taqqoslanadigan ko'rsatkichlari yo'qligi bilan bog'liq.

Iqtisodiy sikllari turli bosqichlarda dunyo iqtisodiyotiga ta’sir qiloqda, ammo qiziq tomoni shundaki, yuqori darajali iqtisodiyotga erishgan mamlakatlar egallab turgan o’rinnini osonlikcha bo’shatmaydi, 1980 yillarning 20 ta eng yaxshi iqtisodiyoti bilan bugungi kundagi iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarni taqqoslaganda 17 ta mamlakatning iqtisodiyoti hali ham ushbu ro'yxatda mavjud ekanligiga guvoh bo’lamiz.

Eng yaxshi o'nta iqtisodiyotning nominal yalpi ichki mahsuloti dunyo iqtisodiyotining qariyb 66 % ni tashkil etadi. Iqtisodiy rivojlangan kuchli 20 mamlakatlari deyarli 79% dunyo iqtisodiyotiga o’z hissasini qo'shmoqda va qolgan 173 mamlakat birgalikda dunyo iqtisodiyotining to'rtdan bir qismini tashkil qilmoqda

Ushbu ro'yxat XVFning 2019 yil oktyabr oyidagi Jahon iqtisodiy istiqbollari ma'lumotlar bazasiga asoslangan.

-Nominal YaIM = Yalpi ichki mahsulot, joriy narxlar, AQSh dollari

-PPP bo'yicha YaIM = Yalpi ichki mahsulot, joriy narxlar, xarid qobiliyati pariteti, xalqaro dollar

-Aholi jon boshiga yalpi ichki mahsulot, joriy narxlar, AQSh dollari

-Dunyo bo'yicha xarid qobiliyati-pariteti (PPP) ga asoslangan yalpi ichki mahsulot, foiz