O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta ta`lim

Mikroprocessning interfeysli qismi 
MP ning interfeysli qismi MP ning SHK tizimli shinasi bilan aloqasi va 
moslashishi, shuningdek bajarilayotgan dasturning buyruqlarini qabul qilish, oldindan 
tahlil qilish hamda operandlar va buyruqlarni to’liq adreslarini shakllantirish uchun 
mo’ljallangan.
Interfeysli qims o’zining tarkibiga MPX ning adresli registrlari, adresni 
shakllantirish uzeli, MP da buyruqlar buferi hisoblangan buyruqlar registrlari bloki, 
MP ning ichki interfeysli shinasi va kiritish-chiqarish shinasini va portlarini 
boshqarish sxemasini oladi. (Aytilgan qurilmalarning ba’zilari, go’yoki: adresni 

---

=-54-= 
shakllantirish uzeli va MP bevosita bajaradigan buyruqlar registri funkcional jihatdan 
boshqarish qurilmasi tarkibiga kiradi — 35-rasm. ) 
Kiritish-chiqarish portlari — bu SHK tizimli interfeysining bandlari bo’lib, 
ular orqali MP boshqa qurilmalar bilan ma’lumot almashadi. MP da hamma portlar 
soni 655361 ta bo’lishi mumkin (so’z formata soni bilan tasvirlanishi mumkin 
bo’lgan turli adreslar miqdoriga teng). Har bir port adresga — port nomeriga ega; 
moxiyati bo’yicha, bu xotira yacheykasining adresi bo’lib, u shu portni ishlatuvchi 
kiritish-chiqarish qurilmasining bir qismidir, lekin u kompyuter asosiy xotirasining 
bir qismi emas.
Qurilma porti biriktirish texnikaviyurasini va ikkita xotira registrini qiymatlarni 
almashish va boshqaruvchi ma’lumot almashishni o’z ichiga oladi. Ba’zi tashqi 
qurilmalar almashinishi kerak bo’lgan katta hajmdagi ma’lumotlarni saqlash uchun 
asosiy xotirani ham ishlatadi. Ko’pchilik standart qurilmalar (MDY, EMDY, 
klaviatura, printer, soprocessor va b. ) ularga doimiy biriktirilgan kiritish-chiqarish 
portlariga ega.
Shinani va portlarni boshqarish sxemasi quyidagi vazifalarni bajaradi: 
• port adresini va uning uchun boshqaruvchi malumotni shakllantirish (portni qabul 
qilishga yoki uzatishga qayta ulash va b. ); 
• portdan boshqarish ma’lumotini, portning tayyorligi va uning holati to’g’risida 
ma’lumotlarini qabul qilish; 
• kiritish-chiqarish qurilmasi porti vd MP o’rtdsida qiymatlarni uzatish uchun tizimli 
interfeysda tuppa-to’g’ri kanalni tashkil etish.
Shinani va portlarni boshqarish sxemasi portlar bilan aloqa uchun ko’rsatmalar, 
adreslar va ma’lumotlarning kodli shinalarini ishlatadi: portga murojaat qilishda MP 
KXSH bo’yicha signal yuboradi, bu signal barcha kiritish-chiqarish qurilmalariga 
AQSH dagi adres port adresi ekanligi to’g’risida xabar beradi, keyin esa port 
adresining o’zini yuboradi. Port adresi mos kelgan qurilma tayyorlik to’g’risida javob 
beradi. Bundan keyin KKSH bo’yicha ma’lumotlarni almashish amalga oshadi.

---

=-55-= 
Tizimni boshqarish vazifasi xotira (X) va kiritish-chiqarish tizimi (KCHT) bilan 
xotira kanali va kiritish-chiqarish kanali orqali tegishincha ulangan MzP ga (MzP) 
yuklanadi. MzP xotira ichidan muayyan dasturni shakllantiruvchi komandalarni 
solishtirib chiqarib, ularning kodini ochadi. Komandalar kodi ochilishining natijasiga 
muvofiq MzP xotira va kiritish portlaridan ma’lumotlarni tanlab olib, ularga ishlov 
beradi va xotiraga yoki chiqarish portlariga qaytarib yuboradi. Shu bilan birga 
ma’lumotlarni MzP ishtirokisiz ham xotiradan tashqi qurilmalarga va aks yо‘nalishda 
kiritishchiqarish imkoniyati mavjud. Bunday mexanizm xotiraga tо‘g‘ridantо‘g‘ri 
kirish (XTTK) deb ataladi. MP tizimining har bir tarkibiy qismi yetarlicha murakkab 
ichki tuzilishga ega. 
Foydalanuvchi nuqtai nazaridan qaraganda MP tanlash fursatida mikroprotsessor 
imkoniyatlarining ma’lum darajada umumlashtirilgan kompleks tavsiflariga ega 
bо‘lish maqsadga muvofiqdir. Ishlab chiqaruvchi mutaxassis MPning faqat 
dasturlarda ochiq aks etadigan hamda tizim ishining chizmalari va dasturlarini 
tayyorlash mobaynida inobatga olinishi lozim bо‘lgan komponentlarini anglab olib, 
о‘zi uchun tushuncha hosil qilib olishga ehtiyoj sezadi xolos. Bunday tavsiflar 
mikroprotsessor arxitekturasi tushunchasi orqali belgilanadi.