O`zbekiston respublikasi oliy va o`rta ta`lim

manzil va ma’lumotlar shinalariga ega uch shinali magistral deb ataladi. 
Ayrim 
mikroprotsessorlarda 
magistralning 
jismoniy 
enini 
toraytirish 
maqsadida manzil-ma’lumotlarning qо‘shma shinasi AD (ingl. Address/Data Bus) 
joriy etilib, ushbu shina orqali manzillar ham, ma’lumotlar ham uzatiladi. Manzilga 
oid axborot uzatish bosqichi ma’lumotlar uzatish bosqichidan vaqt bо‘yicha ajratilgan 
bо‘lib, SV tarkibiga kiritilgan maxsus ALE (ingl. Address Latch Enable) signali 
vositasida 
stroblanadi. 
Ushbu 
magistral, 
odatda, multipleks 

---

=-58-= 
magistral yoki manzillar va ma’lumotlarning qо‘shma shinasi bilan birgalikdagi 
ikki shinali magistral deb ataladi. 
Ma’lumotlarning magistral orqali tabiiy almashinishi kanalga sо‘zlar yoki baytlar 
vositasida bir-biridan keyin amalga oshiriladigan murojaatlar kо‘rinishida kechadi. 
Magistralga murojaatlarning bitta sikli davomida MP, xotira qurilmasi va kiritish-
chiqarish tizimi о‘rtasida bitta sо‘z yoki bayt uzatiladi. Almashinishning bir nechta 
sikllari mavjud. Ular jumlasiga xotirani о‘qish va xotiraga yozish sikllarikiradi. 
10-MAVZU. XOTIRA VA UNING ISHLASH IMKONIYATLARI 
Reja: 
1. Xotira 
2. Xotira turlari
3. Kompyuterda ma’lumotlarni saqlanishi. 
Qadim zamonlardan boshlab insonlar hisoblash ishlarini yangilashtirishga 
harakat qilishgan. Ular dastlab qurilmasi sifatida qo`l barmoqlaridan foydalanishgan. 
Keyinchalik hisoblash yog`osh tayoqchalari orqali bajarilgan. Taniqli ingliz olimi Ch. 
Bebbidj tomonidan yaratilgan mexanik arifmometr XIX asrning yana bir kashfiyoti 
bo`ldi. Bu mashina murakkab masalalarni yechadigan matematik mashinalarning 
paydo bo`lishiga asos bo`ldi. XX asrning 30-40 yillariga kelib uchta muhim texnik 
yangilik elektromagnit relis ikkilik – o’nlik sanoq sistemalarida ma`lumotlarni 
kodlash: ma`lumotlarni saqlashga mo`ljallangan suniy xotira yaratildi. Bu esa o`z 
navbatida avalgi hisoblash mashinalaridan tubdan farq qiluvchi elektron hisoblash 
mashinalari (Kompyuter) ni yaratish imkonini berdi.