O‘zbekiston respublikasi qishloq va suv xo‘jaligi vazirligi andijon qishloq xo‘jalik instituti

2.1 To'yinmagan uglevodorodlarning xossalari.

To’yinmagan uglevodorodlar deb bir yoki bir nechta karrali (ikki yoki uch) qo’shbog’lari bo’lgan uglevodorodlarga aytiladi.

Molekulasida bitta qo’shbog’li (C = C) uglevodorodlarga alkenlar yoki olefinlar deyiladi.

Ularni etilen gomologik qatori hamda to’yinmagan uglevodorodlar ham deyiladi. Alkenlarni ko’pincha olefinlar deb ham ataladi. Bu tarixiy nom XVIII asrlarda etilening xlor bilan o’zaro ta’sirlashuvidan hosil bo’lgan mahsulot moysimon suyuq modda etil xlorid olingandan so’ng paydo bo’lgan.

Shunda etilen “yog’ hosil qiluvchi gaz” (lotincha gaz - olefiant) gollandiyalik kimyogarlar yog’i deb atalgan.

Ularning umumiy yig’ma formulasi C_nH_2n .

Molekulasida ikkita qo’shbog’li (C = C) to’yinmagan uglevodorodlarga alkadiyenlar deyiladi.

Alkadiyenlarning umimiy yi’gma formulasi C_nH_2n-2.

Molekulasida ko’p sonli qo’sh (C = C) bog’lari bo’lgan uglevodorodlar, masalan : alkatrienlar (uchta qo’shbog’li) ham ma’lum. Ularning umumiy yig’ma formulasi C_nH_2n-4 bo’ladi.

Demak, uglevodorodlarning tarkibidagi vodorod atomining soniga qarab quydagi formulalar bilan ifodalash mumkin :

Bu birikmalarning hammasi uchun bitta, ikkita yoki uchta qo’sh va uchbog’lar harakterlidir.