O’zbеkiston rеspublikasi qishloq xo’jaligi vazirligi

Elektr xavfsizligi;
Tekistilda odatda, o`zgaruvchan elektir tokidan foydalaniladi.Ko`pgina jihozlar 380 V kuchlanish bilan ishlaydi,yoritish uchun esa 220 va 127 V kuchlanishlardan foydalaniladi.Elektr xavsizligi shartlariga ko`ra,Elektir qurulmalari 1000 B gacha va 1000 B dan yuqori kuchlanishli qurulmalarga bo`linadi.Elektir toki urishiga kishining elektr zanjiriga ulanib qolishi (tegib ketishi) sabab bo`ladi.Elektir tokiga ulanib qolishning ikki xil shakli bor: ikita sim orasida ulanib qolish va sim bilan yer orasida ulanib qolish.Ikkala holda ham jarohatlanish darajasi kuchlanish kattaligiga, pol va poyabzal himoyalanishning holatiga,ishlab chiqarish xonasidagi muhit sharoitiga,simlarga tekkan paytda kishining holatiga bog`liq.Tana qo`llar orqali o`tishi eng xafli hisoblanadi,chunki tok o`tadigan yo`lda yurak,o`pka,miya joylashgan.Odamning elektr tokidan jarohatlanishnig boshqa hollariga quyidagilar sabab bo`ladi.
1.Elektir qurulmalarini o`rnatish va ulardan foydalanishda xavsizlik texnikasi qoidalarining buzilishi;
2.Elektr jihozlarining kuchlanish ostida qolgat tok o`tkazmaydigan metal qisimlariga tegib ketishi;
3.Jarohatlanishning xavsiz mehnat usullarini bilmaslik;
Elektr tokidan jarohatlanish sabablarini ko`rib chiqishda jarohatlanisahga sabab bo`lgan elekrt jihozlarni mufassal ko`zdan kechirish lozim. Jihoz va elektr tarmog`I to`g`risidagi ma`lumotlarni,qurulmaning kuchlanish kattaligi,chastotasi,quvvatini,simlarning markasini,tarmoqning hamda taminlash manbaning yerga nisbatan himoyalash tartibining,asboblarning jarohatlanishdan oldingi va keyingi ko`rsatishlarini,jarohatlangan kishining kiyimi hamda poyabzalining holatini(quruq,nam,zaxliligini); havo haroratini aniqlab olish kerak.
Tekistilda elektir tokidan jarohatlanishning oldini olish uchun profilaktik ishlar o`tkazish zarur.Ular quyidagilardan iboratdir:
1.Ishlab turgan butun elektir jihozlarini istemolchilarning elektir qurilmalarini ishlatishda rioya qilinadigan TIQ(texnik ishlatish qoidalari) va XTQ(xavsizlik texnikasi qoidalari) talablariga javob beradigan holatga keltirish.
2. Mahalliy sharoitlardan kelib chiqib,elektr qurilmalari bilan ishlash xavsizligini oshiradigan qo`shimcha tadbirlar ko`rish.
3. Elektitr asboblarini tezda almashlab ulashlarni,tamirlash ishlarini pasaytirilgan kuchlanishga o`tqazish.
4. Ishlatiladigan shaxsiy himoyalanish vositalarini takomillashtirish.
5. xavsiz mehnat usullarini ko`rsatish orqali odamlarning o`qish sifatini yaxshilash (texnika xavsizligi bo`yicha istalgan qo`llanma berishda,ishchilar malakasini oshirishda va har yillik texnik minimumlar o`tqazishda);
Chang;
Mashinasozlik sanoatida changning hosil bolishi quyimlarini tozalash va keshish,charxlash,mahsulotga sayhal berish va silliqlash,detallarni qum oqimi bilan tozalash ishlarini bajarganda hosil bo`ladi.
Ishlab chiqarish changning ishchilar salomatligiga zararli ta`siri ko`p omillarga bog`liq bo`ladi.Bularga birinchi novbatda chang zarralarining fizik-kimyoviy xossalari,kattaligi va shakli havodagi changning miqdori,smena davomida ta`sir etish muddati hamda kasbda ishlash davri,mut va mehnat faoliyati kabi boshqa omillarning bir vaqitda ta`sir etishi kiradi.Masalan tashqi harorat ko`tarilgani yoki kishi jismoniy mehnat bilan shug`ullanganda tez-tez nafas olishi natijasida organizimga chang kirish darajasi oshadi.Bir vaqda chang tarkibida radiaktiv ayrazollarning bo`lishi va havodagi boshqa gazlar ta`siri changning organizimga zararli ta`sirini kuchaytiradi. Organizimning chang ta`siriga ko`rsatilgan zararlanishda shaxsiy farqlanish bo`ladi, bu nafas yo`llarining filtirlash xususiyati bialogik qarshilik va boshqalarga bog`liq.
Chang ajralishning gigyenik ta`siridan tashqari yana boshqa salbiy tomonlari bor: u texnalogik jihozlarning yemrilishini tezlashtiradi,qimmat baho materiallarni ishdan chiqarib iqtisodiy zarar yetqazadi.Bundan tashqari ishlab chiqarish muhitining umumsanitariya holatini yomonlashtiradi,jumladan,deraza va yorituvchi asboblarni ifloslantirishi oqibatida yoriqlikni kamaytiradi.Changning bazi turlari masalan ko`mir,yog`och changlari yong`in va portlashni yuzaga kelishiga sharoit yaratadi.Changning zararli ta`siri pinivmokoniozlar deb ataluvchi asab kasalligiga olib keladi.Ular silikoz,silikatoz va boshqa shakillarga ajralgan. Silikoz-erkin kiremniy ikki oksidi changining ta`siridan rivojlanadigan pinevmokonizning ko`p uchraydigan va xarakterli shaklidir. Silikatoz-kirimni kislota tuzlarining changni nafas olish yo`llariga kirganda vujudga keladi,Antirakozko`mir change bilan nafas olganda vujudga keladigan pinevmakoniozdir.Shuningdek nafas olish organlariga bazi bir metallarning masalan,alyuminiy,temir,aralash tarkibli changlar kirganda ham pinevmokonioz rivojlanishi mumkin.
Changli havo bilan nafas olganda anja yirik chang zarralari yuqori nafas yo`llarda ushlanib qoladi, asosan 5 mkm va undan kichik bo`lgan chang zarralari nafas yo`llarini chuqur bo`limlariga tushadi. Ishlab chiqarishdaqi chang faqat pinivmokonizning yuzaga kelishiga sabab bo`lmay balki nafas yo`llari,teri va shilliq qavatning boshqa kasalliklarini ham keltirib chiqaradi.Bularga teri hujayralarining ko`chishi,har xil toshmalar,ekzema,dermatitlar kiradi.