O’zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xozazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti fizika kafedrasi mustaqil ish mavzu

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI RAQAMLI TEXNOLOGIYALAR VAZIRLIGI
MUHAMMAD AL-XOZAZMIY NOMIDAGI TOSHKENT AXBOROT TEXNOLOGIYALARI UNIVERSITETI

FIZIKA KAFEDRASI

Mustaqil ish
MAVZU: So‘nuvchi mexanik va elektromagnit tebranishlar.


Bajardi: 006- guruh talabasi ________________________
Tekshirdi: _______________

TOSHKENT 2023
REJA:
1. Kirish
2. Soʻnuvchi mexanik tebranishlar va ularning tenglamalari

3. soʻnish koeffitsienti, soʻnishning logarifmik dekrementi va

tizimning aslligi
4 Elektromagnit tebranishlar haqida malumot.

5. Xulosa

1.Kirish
Tebranuvchi, o‘zaro bog‘langan jismlar to‘plami – tebranuvchi tizim deyiladi. Agar tebranish uzoq davom etsa, tizimga muhitning ta’siri sezilarli bo‘lib, tebranish amplitudasi kichrayib boradi. Bunday 5. Tebranishlar va to‘lqinlar 10 tebranishlar so‘nuvchi tebranishlar deyiladi
Bir-biridan bir marta to‘la tebranish davriga farq qiluvchi amplitudalar nisbatiga so‘nish dekrementi deyiladi.
Amplitudalar nisbatidan olingan natural logarifmga – so‘nishning logarifmik dekrementi deyiladi: elektromagnit tebranishlar davri (chastotasi)ning g‘altak induktivligi L va kondensator sig‘imi C ga qanday bog‘liq ekanligini ham ko‘rsatishi mumkin. Buning uchun g‘altak ichiga turli xil magnit singdiruvchanlikga ega bo‘lgan: temir, ferrit, mis, aluminiy va bronza kabi moddalarni kiritishi lozim bo‘ladi. G‘altak induktivligi oshganda chastotaning pasayishi, induktivlik kamaytirilsa, ossillograf ekranida tebranishlar sonining ortib borishini ko‘rsatish mumkin. Kondensator sig‘imi va g‘altak induktivligi qancha katta qilib olinsa, tebranish konturidagi so‘nuvchi teranishlarni maktab elektron ossillografida kuzatish shunchalik osonlashadi. Bu kabi natijalardan o‘quvchilar Tomson formulasining to‘g‘ri ekanligiga yana bir ishonch hosil qiladilar.
Asosiy qism
5. Xulosa
4 ……………..Tebranma harakat tabiatdagi barcha hodisalarga xos bo’lgan xususiyatdir. Olamdagi barcha makro jismlar: yulduz,quyosh,sayyorolar va hokazo; tabiat:fasllar,oylar,kecha va kunduz vahokazo;jonli organizm:qon aylanishi, yurak urishi vahokazolar doimiy tebranma xarakatda bo’ladi.Shuning uchun tebranma harakat juda diqqat bilan o’rganishga muollik jarayondir.Biz mexanik tebranishlar bilan tanishganmiz. Endi esa hozirgi zamon tehnikasining mag’zini tashkil qiladigan elektromagnit tebranishlar jarayoni bilan tanishamiz. Biz dastlab harakatsiz zaryad atrofida elektrostatik maydon, so’ngra esa harakatlanayotgan zaryad (elektir toki) atrofida magnit maydon hosil bo’lishini ko’rdik. Elektomagnit induktsiya hodisasi magnit maydonning o’zgarishi uyyurmali elektromagnit maydonni vujudga keltirishini ko’rsatdi. Ushbu bobda esa elektr va magnit maydonlar orasida yana qanday munosabatlar mavjudligini ko’ramiz.Elektromagnit tebranishlar elektr va magnit maydonlarning birgalikdagi tebranma harakatidir. Elektromagnit tebranishlar deb zaryadlarning, toklarning, elektr va magnit maydon kuchlanganliklarining davriy va bir-biriga bog’liq ravishda o’zgarishiga aytiladi. Erkin elektromagnit tebranishlar deb dastlab to’plangan energiya hisobiga tashqi ta’sirsiz ro’y beradigan tebranishlarga aytiladi.

Induktivlik L va sig’im C lardan tashkil topgan yopiq tebranish konturi berilgan bo’lsin. (1-rasm) konturda tebranish uyg’otish uchun kandensatorga zaryad bermoq kerak. Buninng uchun kalit 1-holatga keltiriladi. Kalit 2-holatga o’tkazilganda kondensator razryadlana boshlaydi va induktiv g’altakdan o’tgan tok unda o’z induksiya EYUKni vujudga keltiradi.

Elektromagnit tebranishlarning haraktrestikalari. Elektromagnit tebranishlar tenglamasi erkin garmon tebranishlarning differentsial tenglamasiga o’xshaganligi sababli uning yechimi. ko`rinishga ega bo`ladi. Bu erda
q0 – kondensator qoplamalaridagi maksimal zaryad,
W0 –kontur xususiy tebranishlarining siklik chastotasi. Nafaqat kondensator qoplamalaridagi zaryad, balki ko’nturdagi kuchlanish va tior kuchi ham garmonik qonunlarga muvofiq o’zgaradi:
Umuman olganda, real tebranish konturlari aktiv qarshlikka ham ega bo’lib, konturda to’plangan energiyani bir qismi Issqlik ajralishiga ham sarflanadi (2-rasm). Natijada tebranish amplitudasi sekin kamayadi va konturdagi tebranish so’nadi.Real tebranish konturi uchun Om qonunining ko’rinishi quyidagicha bo’ladi.
L(I)/(t)IRq/c yoki L(I)/(t)IRq/c0.