O‘zbekiston respublikasi raqamli texnologiyalar vazirligi muhammad al-xorazmiy nomidagi toshkent axborot texnologiyalari universiteti teleradio eshittirish va

7.1-Teorema. Agar f(x) funksiyasining kesmada yetarlicha (masalan, Simpson formulasi uchun to‘rtinchi) tartibli chegaralangan hosilasi mavjud bo‘lsa, taqribiy integrallash formulalari xatoliklarining bahosi uchun quyidagilar o‘rinlidir:
a) To‘g’ri to‘rtburchaklar formulasi uchun

b) Trapetsiya formulasi uchun

c) Simpson formulasi uchun

Bu yerda R(h) taqribiy integrallash formulasining xatoligi

Isboti. Bu teoremaning isbotini faqat Simpson formulasi uchun keltiramiz, qolgan formulalar uchun teorema shunga o‘xshash isbotlanadi.
Bu taqribiy formula xatoligini

bilan belgilasak, uni

ko‘rinishga keltirish mumkin.
Endi

funksiyani kiritaylik. Bu funksiya uchun r(0)=0 ekanligi oydindir, uning uchinchi tartibgacha hosilalarini olaylik:

oxirgini Lagranj teoremasini qo‘llash natijasida

ko‘rinishda yozish mumkin, bu yerda S x-t va x+t lar orasidagi son.

So‘nggi olingan natijani ketma-ket integrallab,

ko‘rinishga keltiramiz va t=h, x=x_2i-1 deb olsak:

1. oxirgidan

   
   

.

2. Endi Simpson formulasi xatoligining bahosi uchun (n=2m)
   

natijani olamiz. Bu esa Simpson formulasi uchun teoremaning o‘rinli ekanligini ko‘rsatadi. Qolgan formulalar uchun teoremani isbotlashni o‘quvchining o‘ziga havola qilamiz.

Natija. To‘g’ri to‘rtburchaklar formulasi o‘zgarmas funksiya, trapetsiyalar formulasi chiziqli funksiya, Simpson formulasi esa uchinchi darajali ko‘phadlik uchun aniq (hatosiz) natija beradi.

7.1-Masala.Quyidagi

aniq integralni:

1. 
   
   to‘g’ri to‘rtburchak formulasi bilan;
   
2. 
   
   trapetsiyalar formulasi bilan;
   
3. 
   
   Simpson formulasi bilan