O'zbekiston Respublikasi Sog'likni Saqlash Vazirligi Toshkent Farmatsevtika instituti Mavzu: Ishqoriy metallar Bajardi

Ishqoriy metallarning atom tuzilishidagi qonuniyatlarni nomlang:

• tashqi elektron qavatining o’xshashligi.
• atom radiuslarining ketma-ketligi.
• atomda elektron qavatlarning ortib borishi.

- Li dan Cs qarab element atomlarining atom radiuslari ortib boradi va shu bilan birga metallik va qaytaruvchanlik xossasi ortib boradi.

Ishqoriy metallar – Oddiy moddalar

Oddiy metallar
Metal bog’ М0 – 1 е → М+1
metal
Kumushsimon oq, yumshoq, metallik yaltiroqligi, Li dan Cs ga zichlik ortadi , Li dan Cs ga qarab suyuqlanish harorati kamayadi
M E T A L L A R
2
Li + O 2
Na, K + O 2
+ H2O
+ Cl → xloridlar
+ H 2 → gidridlar
+ S → sulfidlar
→ oksidlar
→ peroksidlar
→ ishqor + Н 2

Ishqoriy metallar ionlarini ularning alangani bo’yash bo’yicha aniqlash bilan tanishish

Natriyning yonishi
Litiyning yonishi

Qo’llanish	NaOH	KOH	Na2CO3 •10H2O	NaHCO3	К2С03	Na2SO4 • 10H2O
Neft mahsulotlarini tozalash	К	У	Г	М	Ю	Д
Qishloq xo’jaligi	X	3	С	Ф	О	А
Sovun olish	Н	С	Е	Л	Р	Ы
Yengil sanoat	В	У	Г	X	Д	Э
Qog’oz tayyorlash	И	Ш	Р	А	Ж	Ч
Shisha i/ch стекла	Ж	Т	О	Ф	В	А
Oziq – ovqat sanoati	Г	Ы	У	Н	С	У
Tibbiyot	Л	X	М	И	Я	Е

ISHQORIY METALLARNING TABIIY BIRIKMALARI

Jadvalda keltirilgan birikmalarni qo’llanilish yo’nalishini belgilang.
:
S A Q L A S H

Bilimingizni sinab ko’ring

• Kuyidagi moddalarni kislorod bilan reaksiyasi tenglamasini tuzing:

а) Litiy ; b) natriy
Elementlarni oksidlanish darajasini qo’ying, elektronlarni o’tishini
strelka bilan ko’rsating. Reaksiya mahsulotlarini nomlang.

• Litiyni kislorod bilan reaksiyasiga tavsifnoma bering:
• boshlang’ich moddalar va mahsulotlar tarkibi va soni

bo’yicha

• Atomlarni aksidlanish darajasi bo’yicha -
• yo’nalishi bo’yicha
• Issiqlik samarasi bo’yicha -
• Moddalarning agregat holatiga bo’yicha -

Bilimingizni sinab ko’ring

Ishqoriy metallarni metalmaslar bilan o’zaro ta’sir reaksiyalari sxemalarini, umumiy formulalar va reaksiya mahsulotlarini yozgan holda to’ldiring. Aniq reasuya tenglamalarini yozing va elektron balans usuli bilan koeffisientlar qo’ying.
М+ С12
а) М+ Н 2 b)
Misol:
Misol:

s) М+ S d) М+ N2
Misol: Misol:
Reaksiy tenglamasini yakunlang. Quyida ko’rsatilgan strelka yo’nalishi bo’yicha kimyoviy reaksiya tezligi qanday o’zgaradi?
а) Li + H2O→ ………………………. б) Na + H2O→………………………. в) К + Н2О→………………………..
……………………………………………
……………………………………………
……………………………………………
Ishqoriy metallarni suv bilan o’zaro reaksiysi tezligi qanday faktorlarga bog’liqligini tushuntiring ………………………..
Reaksiya mahsulotlarini nomlang. Ularni hosil bo’lishini qanday asoslash
kerak.
………………………............................................

O’zingizni bilimingiz testi

• Elementlarni atomlarini quyidagi: <, > yioki = o’rniga *

belgilarni qo’yib taqqoslang.
а) yadro zaryadi: Li * Rb, Na * Al, Ca * К;
b) elektron qavatlar soni: Li * Rb, Na * Al, Ca * К;
s) Tashqi qavatidagi elektronlar soni: Li * Rb, Na * Al, Ca * К;
d) atom radiuslari: Li * Rb, Na * Al, Ca * K;
g) Qaytaruvchilik xossasi: Li * Rb, Na * Al, Ca * K.