O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

 
 Mishyak kationini Marsh usulida aniqlash. 
Usul maxsuс Marsh moslamasida olib boriladi(3-rasm).. Moslamada reatsiya 
bajariladigan kolbaga 10 g "miс bilan qoplangan" rux bo‘laklari, xlor kaltsiyli
trubkaga suvsizlantirilgan kaltsiy xlorid kristallari to‘ldirilib moslamani hamma 
qismlari yig‘ilib,shtativga o‘rnatiladi. Moslamaning tomchilagich voronkasiga 50 ml 
sulfat kislotasining4 n eritmasi quyib sekin-asta reatsiya boradigan kolbaga 
tomiziladi. Reatsiya natijasida ajralib chiqayotgan vodorod moslamadan havoni 15-
20 daqiqa davomida, siqib chiqaradi. Buni aniqlash uchun moslamaning qaytaruvchi 
naychasi oxiriga to‘nkarilgan ingichka probirka qo‘shiladi va uni og‘ziga yonib 
turgan alanga tutiladi. Bunda probirka toza vodorod bilan to‘lgan bo‘lsa hech 
qanday ovozsiz yonadi, akс holda shovqinli portlash sodir bo‘ladi. Moslamadan 
to‘liq vodorod chiqayotganligiga ishonch hosil qilingach, moslama sochiq bilan 
yopilib, qaytaruvchi naychadan chiqayotgan vodorod yoqiladi. Qaytaruvchi naycha 
ingichka qismi doka piligi bilan sovitilib, ingichka qismidan oldingi keng qismi esa 
kichik alanga yordamida qizdiriladi. Vaqti-vaqti bilan tomchilagich voronkadan 
reatsiya boradigan kolbaga sulfat kislota eritmasi tomizilib turiladi. Shu jarayon bir 
 
* 
VЕNNA DIAGRAMMASI– 2-3 jihatlarni hamda umumiy tomonlarini solishtirish yoki taqqoslash 
yoki qarama-qarshi qo’yish uchun qo’llaniladi. 
 Tizimli fikrlash, solishtirish, taqqoslash, tahlil qilish ko’nikmalarini rivojlantiradi.
 Diagramma Vеnna tuzish qoidasi bilan tanishadilar. Alohidakichik gurhlarda diagramma Vеnnani 
tuzadilar va kеsishmaydigan joylarni (x) to’ldiradilar
 Juftliklarga birlashadilar, o’zlarining diagrammalarini taqqoslaydilar va to’ldiradilar 
 Doiralarni kеsishuvchi joyida, ikki(XX) yuki uch(XXX) doiralar uchun umumiy bo’lgan, ma'lumotlar 
ro’yxatini tuzadi 

---

273 
soat davomida olib borilgach pilik o‘z o‘rnidan bir oz surilib, sovutilgan qism 
tekshiriladi, bunda hech qanday qo‘ng‘ir kulrang dog‘ hosil bo‘lmasligi kerak 
(dog‘ning hosil bo‘lmasligi ishlatilayotgan reaktivlarni sud-kimyosi nuqtai-
nazaridan tozaligini ko‘rsatadi). Shundan so‘ng sud kimyogari olingan mineralizatni 
tekshirishni boshlaydi. Buning uchun 20 ml mineralizatga 1 ml qalay (II) xloridning 
kontsentrlangan sulfat kislotasidagi eritmasidan qo‘shib, tomchilagich voronkaga 
o‘tkaziladi. So‘ngra aralashma sekin-asta reatsiya boradigan kolbaga bir soat 
davomida tomchilab tushiriladi. Bunda qaytaruvchi naychaning ingichka qismi 
sovutilib, yo‘g‘on qismi qizdirib turiladi. Reatsiya natijasida arsin (AsH
3
) moddasi 
hosil bo‘lsa qaytaruvchi naycha uchida zangori alanga paydo bo‘lib, sarimsoq piyoz 
hidi seziladi. Yonayotgan zangori alangaga sovuq chinni tovoqchaga tutilsa, yaltiroq 
kulrang dog‘ hosil bo‘ladi. 
Qaytaruvchi naychani ehtiyotkorlik bilan 180
o
ga burib,uni uchi kumush 
nitratning ammiakli eritmasiga tutilsa naychadan AsH
3
ajralgan holda eritmada qora 
loyqalanish paydo bo‘la boshlaydi. Bir soatdan so‘ng moslamaning qaytaruvchi 
naychasi tekshiriladi. Buning uchun alanga o‘chirilib, naycha ajratib 
olinib,sovutilgach, ingichka qismida yaltiroq kulrang dog‘ bor-yo‘qligi aniqlanadi. 
Dog‘ hosil bo‘lgan holda uni kichik alangada qizdirilib, biroz yuqoriroqda sovuq 
suv shimdirilgan pilik bilan sovutiladi, bunda yaltiroq dog‘ yo‘qolib, sovutilgan 
qiyomda oq dog‘lar hosil bo‘ladi. Hosil bo‘lgan oq dog‘lar mikroskop ostida 
ko‘rilganda oktaedr va tetraedr shaklidagi kristallar ko‘rinadi. 
Talabalar o‘z amaliy ish daftarlariga Marsh moslamasini rasmini va shu 
moslamada boradigan reatsiyalar kimyoviy tenglamalarini yozishlari lozim.