O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

Metabolizmi. Organizmda sirka kislotasi metabolitlanib, atsetaldegid, etil spirti 
va qisman SO
2 
hosil qiladi.
Uchuvchanligi uchun turli ob‘ekt tarkibidan suv bug‗i yordamida haydab 
ajratiladi. Ob‘ektda sirka kislota ko‗p miqdorda bo‗lganda distillyatdan xarakterli 
sirka kislotasi hidi kelib turadi. Inson organizmida biokimyoviy faoliyat natijasida 
oz miqdorda sirka kislotasi hosil bo‗ladi.
Ob‘ektdan ajratib olishda uni haydash, erkin bog‗lanmagan sirka kislotasini 
aniqlash imkonini beradi. Organizmda hosil qilgan tuzlarini aniqlash uchun ob‘ekt 
muhiti 2,5-3,0 bo‗lguncha 10% sulfat kislota eritmasidan qo‗shib nordonlashtirilib 
so‗ng haydaladi.
Har ikkala vaziyatda ham sirka kislotasini uchib ketib yo‗qolishini oldini olish 
uchun distillyat 0,1n ishqor eritmasi saqlagan idishga to‗liq ajratib olinguncha 
haydaladi. Distillyat aniq hajmga etkazilib, teng ikki qismga bo‗linadi. Bir qismi 
miqdor tahlili uchun qoldiriladi. Boshqa qismi esa atsetat ionini aniqlash uchun 
sarflanadi. Buning uchun uni suv hammomida qurigunga qadar porlatiladi.
Chinligini aniqlash. 
1. Temir (III) xloridi bilan reaksiyasi. Sirka kislota neytrallangandan so‗ng 
porlatib olingan qoldiqni bir qismiga temir (III)- xlorid reaktividan qo‗shilsa qizil 
rangli mahsulot hosil bo‗lib, qizdirish natijasida qo‗ng‗ir – rangga o‗tadi:
3СН
3
СOONa + FeСl
3

Fe(СН
3
СOO)
3 
+ 3NaCl 
Fe(СН
3
СOO)
3
+ 2Н
2
O 

Fe(OН)
2
(СН
3
СOO) + 2СН
3
СOOН 
Reaksiya sezgirligi 0,5 mg sirka kislotaga teng. 
2. Lantan nitrati va yod bilan reaksiyasi. Qoldiqning bir qismiga lantan nitrati, 
yodni spirtli eritmasi va ammiak qo‗shilsa, to‗q ko‗k rang yoki shu rangdagi 
cho‗kma hosil bo‗ladi.

---

68 
3. Indigo bo‘yog‘ini hosil qilish. Qoldiqqa kalsiy tuzlari qo‗shib qizdirilsa atseton 
hosil bo‗ladi. Undan indigo bo‗yog‗i hosil qilish mumkin. (reaksiyasi kimyoviy 
tenglamasi atseton tahlilida berilgan).
4. Sirka – etil efirini hosil qilish reaksiyasi.  Qoldiqni etil spirt va konsentrlangan 
sulfat kislota ishtirokida qizdirish natijasida xarakterli hidga ega bo‗lgan sirka etil 
efiri hosil bo‗ladi (reaksiya kimyoviy tenglamasi etil spirtini tahlilida berilgan). 
Reaksiya sezgirligi 5 mg sirka kislotaga teng. 
5. Sirka-amil efirini hosil qilish reaksiyasi. Qoldiqni amil spirti va konsentrlangan 
sulfat kislotasi ishtirokida qizdirilsa, nok essensiyasi (sirka-amil efiri) hidi seziladi.