O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

CHinligini aniqlash. Atseton borligini bilish uchun quyidagi reaksiyalardan 
faydalaniladi: 
1. Yodoform hosil qilish reaksiyasi. Aseton, xuddi etil spirti kabi, yodning 
ishqorli eritmasi bilan juda oson reaksiyaga kirishib, yodoform hosil qiladi: 
C I
3
C
O
C H
3
C I
3
C
O
C H
3
3 N a O I
+
3 N a O H
+
N a O H
N a O C
O
C H
3
C I
3
H
+
+
I
2
2 N a O H
N a I
+
+
+
N a O I
H
2
O
C H
3
C C H
3
O
Reaksiya garchi juda sezgir bo‗lsada, atseton uchun xarakterli emas, chunki etil 
spirti, sut kislota kabi moddalar ham bu reaksiyani beradi. 

---

70 
2. Natriy nitroprussidi bilan reaksiyasi. Atseton ishqor ishtirokida natriy 
nitroprussid Na
2
[Fe(CN)
5
NO] bilan qizil-binafsha rang hosil qiladi. Bu reaksiya 
ham atseton uchun xarakterli emas, chunki unga sirka kislota aldegidi, 
metiletilketon, atsetofenon, atsetilatseton, diatsetil va boshqa shunga o‗xshash 
moddalar halal beradi: 
CH
3
-CO-CH
3
+Na
2
[Fe(CN)
5
NO]+2NaOH→ 
→Na
4
[Fe(CN)
5
ON=CH-CO-CH
3
]+2H
2
O 
3. Furfurol bilan reaksiyasi. Tekshiriluvchi distillyatga furfurolni etil spirtidagi 
eritmasi (vanilin yoki salitsil aldegidi) va ishqor qo‗shib aralashtirilgach, bir ozdan 
so‗ng konsentrlangan xlorid kislotasi qo‗shilganda atseton bo‗lsa qizil rang hosil 
bo‗ladi.
O
C
O
H
O
C CH
H
CO
H
C
O
C
2
+
C H
3
C O C H
3
4. o-Nitrobenzaldegid bilan reaksiyasi. Tekshiriluvchi distillyatga o-
nitrobenzaldegidni 2 n ishqordagi to‗yingan eritmasidan qo‗shilsa, atseton bor 
bo‗lgan holda ko‗k rang (indigo) hosil bo‗ladi:
2
+
NO
2
C
O
H
NO
2
C
OH
H
CH
2
C
O
CH
3
CH
3
C
O
CH
3
C
H
N
C
N
H
O
O
Distillyatda atseton miqdori kam bo‗lsa reaksiya sekin boradi. Bunday holda 
avval sariq rang, so‗ng sariq-yashil va yashil-ko‗k rang hosil bo‗ladi. Indigo 
xloroformda yaxshi eriydi va organik qatlam ko‗k rangga bo‗yaladi.
5. GSX usulda aniqlash. Atsetonni alanga ionizatsion detektorli xromatograf 
yordamida ushlanish parametrlari bo‗yicha GSX aniqlash mumkin.