O`zbekiston respublikasi sog`liqni saqlash vazirligi toshkent farmasevtika instituti

Tuzuvchilar:
Yuldashev Z.A. –Toksikologik, organik va biologik kimyo kafedrasi mudiri, 
farm.f.d., prof.  
Zulfiqoriyeva D.A. -Toksikologik, organik va biologik kimyo kafedrasi dots. v/b, 
farm.f.n. 
 
 
Taqrizchilar:
 
Iminova I.M. - Toshkеnt farmatsеvtika instituti, farmatsеvtik kimyo kafеdrasi
dosenti, farm.f.n.
Muslimov M.K.. -Toshkеnt viloyati Sud-tibbiy ekspеrtizasi sud-kimyo
laboratoriya mudiri, k.f.n, dots.
Fanning ishchi o`quv dasturiToksikologik, organik va biologik kimyo 
kafedrasining2016 yil ―15 июнь‖ №21-dagi yig‘ilishida muhokamadan o‘tgan va 
fakultet kengashida muhokama qilish uchun tavsiya etilgan. 
Kafеdra mudiri: Z.A.Yuldashev
Ishchi dastur soha uslubiy kengashida muhokama qilindi vatasdiqlash uchun 
tavsiya etildi.15 iyun 2016 yil 11- sonli bayonnoma
Soha uslubiy kengash raisi: M.A.Tojiyev 
Ishchi dasturi MUK da ko‘rib chiqildi va tasdiqlandi. 
―___iyun‖ 2016 yil - sonli bayonnoma

---

8 
Kirish 
 
Ushbu o‘quv dasturi Toksikologik kimyofanining namunaviy dasturi asosida 
tuzildi.
Kimyo-toksikologik tekshiruvning xar bir bosqichida ekspert kimyogar, bajarish 
texnikasini mukammal olib borishi va amaliy ko‗nikmalarga ega bo‗lishi kerak. 
SHuning uchun kimyo-toksikologik taxlilning boskichlari bo‗yicha toksikologik 
kimyo fanini bo‗limlarga ajratib o‗qitishning samarasi yuqori bo‗ladi. Qisqa soxani 
(alohida bo‗limni) chuqur bilish xatolik darajasini kamaytiradi.
Dunyo miqyosida sud-toksikologlarining ilg‗or tajribalariga e‘tiborni qaratsak, 
sud-kimyo laboratoriyaning ish jarayonida xar bir bo‗lim bo‗yicha alohida 
mutaxassis o‗z vazifasini mukammal bajaradi. Asosiy taxlilda qo‗llaniladigan usul 
albatta validatsiya qilingan, ya‘ni usulning aniqligi, qaytaruvchanligi, sezgirligi va 
xatolik darajasi ko‗rsatilishi kerak. SHularni inobatga olib, sud-kimyogar ekspertni 
tayyorlashda dastlabki tekshirish va skrining usullarni ko‗rsatib, biologik ob‘ektdan 
ajratish usullarini asoslab berish, tekshiriluvchi moddani ballast moddalardan 
tozalash usullarining o‗rinli tanlanishiga ahamiyat berish, zamonaviy fizik-kimyoviy 
taxlil usullarining nazariy asoslari bilan qo‗llanilishini o‗rgatish, hamda olingan 
natijalarni to‗g‗ri baxolab, xulosa chiqarish bo‗yicha toksikologik kimyo fanini 
o‗qitish samarali bo‗lib va bu davr talabidir. SHu yul orkali sud-kimyoviy ekspertiza 
ishining mukammal bilimga ega bo‗lgan mutaxassissini tayyorlashimiz maqsadga 
muvofiq bo‗ladi. 
Amaliy tibbiyot ehtiyojlaridan kelib chiqqan holda zaharli moddalar bilan o‘tkir 
zaharlanishda laboratoriya eksperss-diagnostikasini o‘tkazish, umumiy va xususiy 
toksikologiya, toksikokinetika va toksikodinamika haqida ma‘lumot berish, 
tashqaridan organizmga tushgan zaharli birikmalar transport mexanizmi, ularni 
organizmdan chiqarilishi, inson tanasi a‘zolarida va murdada bo‘ladigan metabolizm 
jarayonlari, kimyo toksikologik tahlil usullari yordamida biologik ob‘ekt va 
suyuqliklardan zaharlarni ajratib olish, ajralmalarni chinligini va miqdorini aniqlash 
hamda olingan natijani sharhlashga oid masalalarni o‘rganishni o‘z ichiga oladi. 
Ishchi dasturda xorijiy adabiyot (Principles of forensic toxicology / edited by 
Barry Levine.—2nd. ed., rev. and updated, p.; cm) asosida ma`ruza va laboratoriya 
mavzulariga o`zgartirish kiritildi. Zaharli moddalarning farmakokinetika va 
farmakodinamika masalalari, toksikologik kimyoda qo`llaniladigan usullar 
validasiyasi, antidepressant dori vositalari tahlili, antiaritmik dori vositalari tahlili 
kabi mavzular kiritildi. 
Toksikologik kimyo fani farmasevtika ixtisosligiga oid maxsus fanlardan biri 
bo‘lib, u:
1. Zaharli moddalar xossalarini o‘rganish, ularning organizmdagi va murdadagi 
o‘zgarishlari, tahlilning yangi usullarini yaratish bilan shug‘ullanadi. 
2. Inson va hayvon a‘zolarida hamda biologik suyuqliklar tarkibidan zaharli 
moddalarni ajratib olish. 
3. Ajralmalardan zaharli moddalarni chinligini va miqdorini aniqlash. Zarur 
xujjatlarni to‘ldirish. 

---

9 
4. O‘tkir zaharlanish holatlarida zaharlanish sabablarini aniqlash uchun tez 
eksperss tahlil usullarini o‘tkazish.