O’zbеkistоn rеspublikаsi sоg’liqni sаqlаsh vаzirligi tоshkеnt tibbiyot аkаdеmiyasi asab kasalliklari kafedrasi
Download 0.65 Mb. Pdf ko'rish
|
|
Nutq. Takrorlang: Men shuni bilamanki, Karim – bu menga yordam beradigan odam. [ ] Hovlida kuchuk paydo bo‘lganida, mushuk ko‘chaga qochib ketardi. [ ]
__/2 Nutq tezligi/bir daqiqa ichida «L» bilan boshlanadigan so‘zlarni iloji boricha ko‘proq ayting. [ ]__(N≥11)
__/1 Abstrakt fikrlash Olma – apelsin = meva; [ ] poyezd – velosiped [ ] spidometr – soat
Qayta esga tushirish (eslatmasdan) Avvalgi so‘z- larni qayta
esga tushirish Oyna [ ] Yaproq [ ] Machit [ ] Daryo [ ] Paxta [ ]
__/5 To‘ldirish shart emas (ball ham qo‘yil- maydi) O‘xshash so‘zlarni eslatish
Taklif etilgan so‘zlardan tanlash
Orientatsiya
[ ] Sana [ ] Oy [ ] Yil [ ] Hafta kuni [ ] Joy [ ] Shahar
__/6 Ballar yig‘indisi _____/30 Norma 26 – 30
46
Bemor______________________________; yoshi____; jinsi_______;sana_______ Xachinski shkalasi serebral atrofiya (masalan, Alsxaymer kasalligi) sababli rivojlangan demensiyani vaskulyar etiologiyali demensiyadan farqlash uchun qo‘llaniladi.
Simptomlarning to‘satdan paydo bo‘lishi 2 Kasallikning to‘lqinsimon kechishi (og‘irlashuvi, sokin kechishi va yana og‘irlashuvi)
1 *Flyuktuatsiya mavjudligi 2 Tungi somnolensiya, karaxtlik 1 Shaxs xususiyatlarining nisbatan saqlanib qolganligi 1 Depressiya 1 Somatik shikoyatlar (shu jumladan, bosh og‘rig‘i, ko‘krak sohasidagi og‘riqlar va h.k.)
1 Emotsional labillik 1 Anamnezda arterial gipertenziyaning mavjudligi 1 Anamnezda insult o‘tkazganligi 2 Ateroskleroz belgilari va asoratlari (miokard infarkti va h.k.) 1 Obyektiv nevrologik simptomlar (afaziya, gemiparez) 2 Subyektiv nevrologik simptomlar 2 *Lotinchadan fluctuatio – «to‘lqinsimon» degani. Xachinski shkalasi bo‘yicha baholash qoidasi Ballar yig‘indisi Xulosa 4 balldan kam Serebral atrofiya bo‘lishi mumkin (masalan, Alsxaymer kasalligi). 4–7 ball Vaskulyar demensiyani tasdiqlamaydi.. 7 balldan yuqori Vaskulyar demensiya bo‘lishi mumkin.
Sana "____"______y. qatnashish %______
Supervizor__________________________________ (imzo) 47
VA NEVROLOGIK SHKALALAR KRANIAL NERVLARNI TEKSHIRISH PROTOKOLI Bemor_______________________________; yoshi____; jinsi____; Sana________ I nerv: Hidlov nervi: norma, giposmiya, anosmiya, giperosmiya, hidlov gallyutsinatsiyasi. II nerv: Ko’ruv nervi: norma, ambliyopiya, amavroz, ko’ruv gallyutsinatsiyasi. III, IV, VI nervlar. Ptoz, yarim ptoz, diplopiya, qo’shiluvchi g’ilaylik, qochuvchi gilaylik, nistagm, mioz, midriaz, anizokoriya, konvergensiya saqlangan/buzilgan, akkomadatsiya saqlangan/buzilgan, ekzoftalm, qorachiqlarning yorug’liqqa to’g’ri va hamkor reaksiyasi saqlangan/buzilgan. V nerv. Valle nuqtalari og’riqli, og’riqsiz. I, II, III shoxchalar sohalarida sezgi buzilmagan, gipesteziya, anesteziya, giperesteziya. Tilning oldingi 3/2 qismida ta’m bilish saqlangan/buzilgan. Chavnov muskullarida
tarangligi saqlangan, gipotoniya, trizm.
falajligi. Tilning oldingi 3/2 qismida ta’m bilish saqlangan/buzilgan.
nerv. Eshitish saqlangan. Gipakuziya, surditas, eshituv
gallyutsinatsiyalari. Vestibulopatiyalar: nistagm, sistem bosh aylanishi (soat strelkasi bo’ylab yoki unga teskari), ataksiya, ko’ngil aynishi.
qisqaradi, tilcha o’rtada. Yumshoq tanglay qisqarmaydi (o’ng tomonda, chap tomonda). Tilcha chapga og’adi, o’ngga og’adi. Shpatel bilan yumshoq tanglayning o’ng va chap tomonlariga tegizilganda u qisqaradi. Tilning orqa 3/1 qismida ta’m bilish saqlangan/buzilgan. Yutish saqlangan/buzilgan. Bemor manqalanib gapiradi, suyuq ovqat yutayotganda u burundan qaytib tushadi.
bor/yoq.boshni o’ng va chap tomonlarga burish, elkalarni ko’tarish saqlangan, muskullar kuchi saqlangan/pasaygan. XII nerv. Nutq buzilmagan. Dizartriya, tilda atrofiya (chapda, o’ngda), fibrilliar tebranishlar bor/yoq. Til og’gan (chapga, o’ngga).
Magistr_____________________________________ (imzo) Supervizor__________________________________ (imzo) 48
Bemor_______________________________; yoshi____; jinsi____; Sana________ Faol harakatlar saqlangan/chegaralangan (qaysi bo’g’imlarda_________________________). Passiv harakatlar. Bo’g’imlarda harakatlar hajmi saqlangan/chegaralangan (qaysi bo’g’imlarda________________________________________________________________). Muskullar tonusi va trofikasi saqlangan. Muskullar gipotoniyasi, atoniyasi, gipertonus (qaerda ______________________________). Muskullarda spastik gipertonus, plastik gipertonus (qaerda __________________________________________________________). Muskullarda fibrilliyar va fassikuliyar tebranishlar (qaerda______________________________). Muskullar kuchi saqlangan/buzilgan. Norma – 5 ball; yengil falajlik – 4 ball; o’rta darajada pasaygan – 3 ball; chuqur falajlik – 1-2 ball; plegiya – 0 ball (qaysi muskullarda_________________________________________________________________)
nevrotik tipda oshgan. BR chapda_________; o’ngda_______; TR chapda_________; o’ngda_______; PR chapda_________; o’ngda_______; AR chapda_________; o’ngda_______; Periostal reflekslar_________________________________________. Qorin reflekslari chaqiriladi, pasaygan (yuqori, o’rta, pastki). Chap tomonda, o’ng tomonda. Patologik reflekslar: Yoziluvchi: Babinski, Oppengeym, Gordon, Sheffer (qaerda________________________________________________________________). Bukiluvchi: Rossolimo, Jukovskiy, Bexterev-Mendel (qaerda______________________________________________________________) Muskullarda ritmik titrashlar, psevdofalajlikar (qaerda_______________________________) Klonuslar____________ Chap tomonlama gemiparez, o’ng tomonlama gemiparez. Monoparez chap qo’lda, o’ng qo’lda. Monoparez chap oyoqda, o’ng oyoqda. Pastki paraparez (periferik tipda, markaziya tipda). Tetraparez.
qatnashish %______ Magistr_____________________________________ (imzo) Supervizor__________________________________ (imzo) 49
TEKSHIRISH PROTOKOLI Bemor__________________________; yoshi____; jinsi____; Sana_____ Nistagm yo’q. Gorizontal nistagm. Vertikal nistagm. Rotator nistagm. Barmoq-burun sinamasini intensiyasiz bajaradi/intensiya bilan bajaradi. Tovon-tizza sinamasini ataksiyasiz bajaradi/ataksiya bilan bajaradi. Dismetriya sinamasini to’g’ri bajaradii/titroqlar bilan bajaradi (ikkala qo’lda, chapda/o’ngda). Diodoxokinez sinamasi. Adiyodoxokinez yo’q/bor. Stuyart-Xolms simptomi yo’q/bor. Chap tomonda/o’ng tomonda, ikkala qo’lda. Ataksiya yo’q/bor. Statik ataksiya. Dinamik ataksiya. Yurish. To’g’ri yuradi. Katta qadamlar bilan chayqalib yuradi. Skandirlashgan nutq yo’q/bor. Megalografiya yo’q/bor. Muskullar tonusi saqlangan/pasaygan. Xulosa:____________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ Eslatma: Funksiyonal tipdagi buzilishlar alohida ko’rsatitlishi kerak.
Magistr_____________________________________ (imzo) Supervizor__________________________________ (imzo) 50
Bemor___________________________; yoshi____;jinsi____; Sana_____ Ensa mushaklari rigidligi yo’q/bor._______________________________ Kernig simptomi yo’q/bor. Ikkala tomonda. Chap tomonda/o’ng tomonda. Brudzinskiy simptomlarii yo’q/bor.____________________________ Yuqori Brudzinskiy simptomi yo’q/bor. Ikkala tomonda. Chapda/o’ngda. O’rta Brudzinskiy simptomi yo’q/bor. Ikkala tomonda. Chapda/o’ngda. Pastki Brudzinskiy simptomi yo’q/bor. Ikkala tomonda. Chapda/o’ngda.
Xulosa:____________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________
51
Bemor___________________________; yoshi____;jinsi____; Sana_____
Gipergidroz yo’q/bor. Gipogidroz yo’q/bor. Qaerda ___________________________ Ko’z qurishi (kseroftalmiya) yo’q/bor. Gipersalivatsiya yo’q/bor. Giposalivatsiya yo’q/bor.
Bradipnoe yo’q/bor. Taxipnoe yo’q/bor. Taxikardiya yo’q/bor. Bradikardiya yo’q/bor.
Aritmiya yo’q/bor. Kardiyalgiya yo’q/bor.
AQB:_______mm sim. ust. AQB o’ynab turadi (ha/yo’q). Arterial gipotoniya
yo’q/bor. Arteriyal gipertoniya yo’q/bor.
Kardiyosenestopatiya yo’q/bor. Sinkopal holatlar yo’q/bor. Qizib ketishlar yo’ q/bor
(yuzda, tanada). Jig’ildon qaynashi yo’q/bor. Qabziyat yo’q/bor. Diareya yo’q/bor.
Meteorizm yo’q/bor. Pollakuriya yo’q/bor. Libido susaygan/susaymagan. Xayz buzilgan/buzilmagan. Semirish yo’q/bor. Ozish yo’q/bor. Gipersomniya yo ’q/bor.
Insomniya yo’q/bor. Oyoq-
qo’llar sovuq qotib muzlab turadi (ha/yo’q). angiyonevrotik shishlar bor/yo’q. Qo’llarda titroqlar bor/yo’q. qipertermiya yo’q/bor. Fobiya, xavotir yo’q/bor. Akrosiyonoz yo’q/bor. Gorner sindromi (ptoz, mioz, enoftalm) yo ’q/bor.
Trofik o’zgarishlar yo’q/bor. Daniin- Ashnerning ko’z -yurak refleksi musbat/manfiy. Solyar refleks musbat/manfiy. Klinostatik sinama musbat/manfiy. Ortostatik sinama musbat/manfiy. Mahalliy dermografizm : o’tmas narsa bilan chizilgan joy qizardi/oqardi. Reflektor dermografizm: y o’g’nog’ichning o’tk ir uchi bilan chizilganda biroz kengaygan qizil chiziq paydo bo’l di /qizil chiziq bo’ rtub turibdi /rearsiya yo’q. Pilomotor refleks: teriga sovuq suv sep ganda g’oz terisi paydo bo’ladi/bo’lmaydi.
Xulosa yozganda bemor vagotonik yoki simpatikotonik tipga mansubligi ko’rsatiladi. Xulosa:____________________________________________________________ __________________________________________________________________ __________________________________________________________________ qatnashish %______ Magistr_____________________________________ (imzo) Supervizor__________________________________ (imzo) 52
VEGETATIV SINAMALARNI TEKSHIRISH USULLARI (YO’RIQNOMA)
ko’z -yurak refleksi. musbat , yani norma (ikkala ko’z olmasiga 20-30 soniya sezilarli darajada bosib tursa, tomir urishi 8-10 taga kamayadi. Ps 80 dan 70 ga tushadi). Vagotoniklarda Ps 16-20 urishga kamayadi, simpatikotoniklarda o’zgarmaydi yiki biroz tezla shadi. Agar ushbu sinamada Ps tezligi o’zgarmay qolsa, refleks
Normada AQB biroz pasayadi va Ps 5-10 urishga kamayadi.
gorizontal holatga o’tish so’raladi. Normada Ps 10-12 urishga kamayadi. Ortostatik sinama. Sinaluvchidan gorizontal holatdan vertikal holatga o’tish so’raladi. Normada AQB biroz ko’tariladi, Ps 10-12 urishga tezlashadi. Mahalliy dermografizm. Tashqi ta’sirotlarga javoban teri rangining o’zgarishiga dermografizm deyiladi. Mahalliy dermografizm terini o’tmas narsa bilan chizib chaqiriladi. Bir necha soniyadan so’ng chizilgan joyda oqimtir yoki qizil dog’ paydo bo’ladi. Simpatik tonus ustuvorligida chizilgan joy oqaradi, vagotoniklarda qizaradi. Bu sinama bilak, ko’krak sohasi yoki ikkala kurak o rasida tekshiriladi. VNS ning kuchli disfunksiyasida chizilgan joy qizarib bo’rtib qoladi.
o’g’nog’ichning o’tk ir uchi bilan teriga chizib chaqiriladi. Bunga javoban biroz kengaygan qizil chiziq paydo bo’ladi. To’g’nog’i chni
kuchli boshish mumkin emas! Reflektor dermografizmni tekshirish orqali spinal vegetativ tuzilmalar holati o’rganiladi. Periferik kapillyarlar kengayishi uchun javob beradigan spinal vegetativ markazlarning organik zararlanishlarida reflektor dermografizm chaqiri
lmaydi. Kuchli vegetativ disfunksiyalarda chizilgan joy qizarib bo’rtib qoladi va uzoq saqlanadi. Pilomotor refleks. Terining ma’lum bir joyiga (masalan, elkaga) efir yoki sovuq suv sepiladi. Bunga javoban g’oz terisiga o’xshash holat paydo bo’ladi. Bu refleksni terini chimchilab ham chaqirish mumkin. Pilomotor refleks qattiq qo’rqqanda va s ovuq qotganda ham chaqiriladi. Bu refleks spinal reflekslar sirasiga kiradi. Shu bois orqa miya kasalliklarida ushbu refleks sus tlashadi yoki so’nadi.
53
Bemor_______________________________; yoshi____; jinsi____;sana________
1.
Arterial qon bosimi oshdimi?
2. Bosh og‘rig‘i o‘tkir paydo bo‘ldimi?
3. Bir tomonlama o‘tkir amavroz yoki ambliopiya ro‘y berdimi?
4. O‘tkir bosh aylanishi kuzatildimi?
5. Hushini yo‘qotdimi yoki hozirda buzilganmi?
6. Tananing bir tomonida uyushish yoki holsizlik paydo bo‘ldimi?
7. Nutq to‘satdan buzildimi?
8. Meningeal simptomlar bormi?
9. YUrak-qon tomir kasalliklari bormi?
10. Uyqu arteriyalari auskultatsiyasida shovqin bormi?
0 – 3 ball – insult rivojlanish xavfi past 4 – 6 ball – insult rivojlanish xavfi o‘rtacha 7 – 10 ball – insult rivojlanish xavfi yuqori yoki insult ro‘y berdi.
darajada mavjudligi insult rivojlanish xavfini belgilab beradi. Shkala faqat ikki xil javob varianti, ya’ni «ha» va «yo‘q» javoblaridan iborat. «Ha» javobi 1 ball, «yo‘q» javobi 0 ball bilan bel- gilangan. «Ha» javoblari soni ko‘paygan sayin, ballar yig‘indisi ham osha boradi. Ballar yig‘indisi 7 balldan oshsa, bemorda insult rivojlanish xavfi juda yuqori hisoblanadi yoki bu kasallik rivojlangan bo‘ladi. YUrak-qon tomir kasalliklari mavjud bo‘lgan bemorlarda to‘satdan ro‘y berib o‘tib ketgan har bir monosimptom TIA rivojlanganidan dalolat berishi mumkin. Bu shkala yordamida nafaqat insult rivojlanish xavfi, balki ro‘y bergan TIA ham aniqlanadi. Demak, bu shkala ro‘y bergan TIA ni aniqlash va undan statistik maqsadlarda foydalanish imkonini ham beradi.
Sana "____"______y. qatnashish %______
54
Bemor_______________________________; yoshi____; jinsi____; sana_____ FAOLIYAT TURI SHARTLAR BALLAR
OVQATLANISHI mustaqil 10
birovning yordami bilan 5 o‘zga yordamga butunlay muhtoj 0 VANNADA CHO‘MILISHI mustaqil 5 o‘zga yordamga butunlay muhtoj 0 YUZINI
YUVISH, SOQOL
OLISH, TISH YUVISH, SOCH TARASH
mustaqil 5 o‘zga yordamga butunlay muhtoj 0
KIYINISH mustaqil 10
yordam bilan 5 o‘zga yordamga butunlay muhtoj 0
DEFEKATSIYA NAZORATI to‘la nazorat qiladi 10
ba’zan nazorat qila olmaydi 5 umuman nazorat qila olmaydi 0
SIYISHNI NAZORAT QILISH to‘la nazorat qiladi 10
ba’zan nazorat qila olmaydi 5 umuman nazorat qila olmaydi 0
TUALETDAN FOYDALANISH mustaqil 10
yordam bilan 5 o‘zga yordamga butunlay muhtoj 0 KURSIDAN KARAVOTGA O‘TISH YOKI KARAVOTDAN TURIB KURSIGA O‘TISH mustaqil 15
biroz yordam bilan 10
o‘tirishi mumkin, biroq o‘tishi uchun yordam kerak
5
0
YURISH 50 metrga mustaqil 15
50 metrga yordam bilan 10
50 metrga nogironlik aravasida 5 umuman yura olmaydi 0
ZINADAN KO‘TARILISH mustaqil 10
yordam bilan 5 umuman iloji yo‘q 0 To‘plangan umumiy ball
|
