O‘zbеkiston rеspublikаsi

 
19.1-rasm. F. Kenening pul oqimlarining doiraviy aylanish modeli
(keltirilgan raqamlar o‘lchami mlrd.frank) 
Dehqonlar yer egalariga 1 mlrd. franklik qishloq xo‘jalik mahsulotlarini 
sotadilar va qolgan 2 mlrd. franklik mahsulotni iste’mol va ishlab chiqarish 
ehtiyojlari uchun o‘zlarida qoldiradilar. Jami olingan 3 mlrd. franklik daromadning 1 
mlrd. franki dehqonlar tomonidan hunarmandchilik buyumlari sotib olishga, yana 2 
mlrd. franki esa yer rentasi to‘lashga sarflanadi. Shunday qilib makroiqtisodiy 
bozorlarning balanslashishi ro‘y beradi. Makroiqtisodiy ko‘rsatkichlar ekzogen va 
endogen o‘zgaruvchilarga guruhlanibgina qolmasdan zahiralarni tavsiflovchi va 
21
N. Gregory Mankiw. Macroeconomics. 8 th edition. Harvard University. (NY.: Worth 
Publishers, 2013):8 

---

266 
oqimlarni tavsiflovchi o‘zgaruvchilarga ajratiladi. Birinchi guruh ko‘rsatkichlar 
tadqiqot obyektining ma’lum sanadagi holatini tavsiflaydi. Bularga kapital bilan 
qurollanganlik darajasi, ishsizlik darajasi, davlat qarzi kabi ko‘rsatkichlar misol 
bo‘ladi. Ikkinchi guruh ko‘rsatkichlar ma’lum davr oralig‘ida iqtisodiy jarayonlarning 
kechishini tavsiflaydi. Bularga yil davomida ishlab chiqilgan YaIM hajmi, iste’mol 
va investitsiya xarajatlari miqdori, inflatsiya sur’ati kabi kabi ko‘rsatkichlar misol 
bo‘ladi. Oqimlar ma’lum davr mobaynida zahiralarning o‘zgarishini keltirib 
chiqaradi. Masalan yil davomida qilingan investitsiyalar iqtisodiyotda to‘plangan 
kapital hajmi, o‘z navbatida esa mehnatni kapital bilan qurollanganligi darajasining 
ham oshishiga olib keladi. 
19.3.“Resurslar-tovarlar va xizmatlar” hamda “daromadlar – xarajatlar”ning 
doiraviy oqimi modeli 
Har qanday iqtisodiy tizimda tovarlar va xizmatlarni takror ishlab chiqarish 
umumiy jarayonini resurslar, tovar va xizmatlar, daromadlar hamda xarajatlarning