O‘zbеkiston rеspublikаsi

3.4-jadval 
Qalam narxi va taklifi o‘rtasidagi bog‘liqlik 
Bir birlik qalam narxi (P), so‘m
500 
1000 
1500 
Taklif miqdori (Q
d
), dona 
450 
600 
750 
Manba: shartli raqamlar 
Yuqoridagi 3.4-jadvalda keltirilgan ma’lumotlardan ma’lumki bir birlik qalam 
narxi (P) 500 so‘m bo‘lganda qalam taklifi 450, 1000 so‘m bo‘lganda 600 va 1500 
so‘m bo‘lganda 750 donani tashkil etgan. Bu jadvalda taklif (Q
s
) bilan narx (P) 
o‘rtasida to‘g‘ri bog‘liqlik mavjud. Chunki, narx oshishi bilan taklif miqdori ham 
oshib bormoqda. Jadvalda keltirilgan ma’lumotlardan foydalanib taklif va narx 
o‘rtasidagi bog‘liqlikni funksiya orqali ifodalaganda u quyidagicha yoziladi: 
P
Q
d
3
,
0
300


Hosil qilingan chiziqli funksiyadagi P va Q
s 
lardan birining tegishli qiymatini 
o‘rniga qo‘yish orqali ikkinchisining qiymatini aniqlash mumkin bo‘ladi.
Bu taklif funksiyasi tovar narxiga bog‘liq bo‘lib, u musbat va o‘suvchidir, 
ya’ni narxning (argument) oshishi taklifning (funksiyaning) oshishiga olib keladi. 

---

46 
Endi 3.4-jadvaldagi ma’lumotlarni grafikning tegishli o‘qlariga joylashtirib, 
taklif funksiyasi grafigini hosil qilamiz (2.9-rasm).
P
Q
S
3
,
0
300


 
 
2.9-rаsm. Qalam nаrхi vа tаklifi o‘rtаsidаgi bog‘liklik 
Taklifga tovarning o‘z narxdan tashqari boshqa omillar ta’sirini tahlil qilish 
uchun ko‘p omilli (o‘zgaruvchili) taklif funksiyasidan foydalaniladi va u quyidagi 
ko‘rinishda bo‘ladi:


W
N
S
D
T
P
T
P
f
Q
ax
ech
R
S
,
,
,
,
,
,
,

Bu yerda: Q
s 
- taklif miqdori; P - tovar narxi; Tech - texnologiyalar; P
R
- 
resurslar narxi; Tax - soliq stavkalari; D - dotatsiya miqdori; S - subsidiya miqdori;
N – sotuvchilar (ishlab chiqaruvchilar) soni; W- kelgusidagi o‘zgarishlarni kutishlar.