O‘zbеkiston rеspublikаsi

8.1- jadval
Ish joylari variantlari bo‘yicha daromad olish ehtimoli 
 
Oylik 
maoshi 
1- natija 
2 – natija 
Ehtimoli 
Daromad, 
ming so‘m 
Ehtimoli 
Daromad,
ming so‘m 
Sotuvdan 
foiz shaklida 
0,5 
1 500
0,5 
800
Qat’iy oklad 0,9 
900
0,1 
700
Manba: shartli raqamlar 
Bunda ikkala ish joyidan olinishi kutiladigan daromad miqdori: 
Birinchi variantda: E(x) = 0,5×1 500 + 0,5 × 800 = 1 150 ming so‘m; 
Ikkinchi variantda: E(x) = 0,9× 900 + 0,1 × 700 = 880 ming so‘m. 
Ikkala ish joyi uchun ham mumkin bo‘lgan natijalarning o‘zgaruvchanligi har 
xil. Ushbu o‘zgaruvchanlikka ko‘ra tavakkalchilikni tahlil qilish va uning katta yoki 
kichikligi to‘g‘risida gapirish mumkin. Bunday mezonga ko‘ra, haqiqiy natija bilan 
kutiladigan natija o‘rtasidagi farq (u musbat yoki manfiy bo‘lishidan qat’iy nazar) 
qancha katta bo‘lsa, bunday chetlanish shuncha katta tavakkalchilik bilan bog‘liq 
ekanligidan darak beradi.
Amaliyotda chetlanishni o‘lchash uchun bir-biridan farq qiladigan ikkita 
mezon ishlatiladi. Birinchisi, dispersiya bo‘lib, u haqiqiy natijadan kutiladigan 
natijani ayrilganining o‘rtacha o‘lchovi miqdori kvadratiga teng, ya’ni:




n
i
i
i
x
E
x
1
2
2
)]
(
[


Bu yerda: 
2

-dispersiya; 
i

- i-natijaning ehtimoli; 
i
x
- mumkin bo‘lgan 
natija;
)
(x
E
- kutiladigan natija. 
Bizning misolimizda: 




2
2
2
2
1
1
2
)
(
)
(
x
E
x
x
E
x







. 
Ushbu formuladan foydalanib quyidagi jadvalda ikkita daromad manbai uchun 
haqiqiy natijalarning kutiladigan natijlardan chetlanishini topamiz (8.2-jadval). 

---

108