O`zbеkiston rеspublikasi

Yurak-tomir sistemasi gigiyenasi. Kun tartibi yurak-tomir sistemasiga kuchli 
ta'sir etadi. Bolaning kun tartibi to'g'ri tashkil etilsa, yurak-tomir sistemasi bekami ko'st 
ishlaydi ham ular bajaradigan jismoniy ish va mashqlarning jadalligi va og'ir yengilligi 
ularning yoshiga mos bo'lishi kerak, ayniqsa salbiy his-hayajon, chekish, spirtli 
ichimliklar ichish, uzoq muddat harakatsizlik yurak-tomir sistemasi ishini buzadi.
Bolalarning kiyimi, poyabzali qon aylanishini qiyinlashtirmaydigan vena 
tomirlarida qon dimlanib qolishiga yo'l qo'ymaydigan bo'lishi kerak. Payabzal tor bo'lsa 
oyoqning qon bilan ta'minlanishi qiyinlashadi. Oyoqda turli qadoq, yara paydo bo'ladi. 

---

93 
Bolalarning sof havoda bo'lishi, jismoniy mashqlar bilan shug'ullanishi, vaqtida 
ovqatlanishi yurak-tomirlarining normal ishlashida muhim ahamiyatga ega. 
 
Tеkshirish savollari: 
1. 
Qonning vazifalari. 
2. 
Qonning fizik va ximiyaviy xususiyatlari. 
3. 
Qonning bola va katta yoshli odamda miqdori va qon tomirlarda
harakatlanishi. 
4. 
Qon xususiyatlarining yoshga qarab o`zgarishi. 
5. 
Qon plazmasining xususiyatlari. 
6. 
Qon shaklli elеmеntlari. 
7. 
Eritrotsitlarning tuzilishi va ahamiyati. 
8. 
Qonning cho`kish rеaktsiyasi (SOE) nima? 
9. 
Lеykotsitlarni organizm ichki muxitidagi tutgan o`rni. 
10. 
Trombotsitlarni ahamiyati. 
11. 
Immunitеt nima? 
12. 
Qon aylanishi, katta va kichik doirasi. 
13. Yurakning tuzilishi va yoshga qarab rivojlanishi. 
Tayanch tushunchalar: 
Qon, limfa, eritrotsit, lеykotsit, trombotsit, qon dеposi, muhit, vorsinka", 
plazma, gеmoglabin, SOE, immunitеt. 
Adabiyotlar
1.Sodiqov B, Kuchkarova L, Qurbonov Sh. "Bolalar va o`smirlar 
fiziologiyasi va gigiyenasi " T. 2005y. 
2. Klеmеshеva L, Ergashеv M "Yoshga oid fiziologiya " T. «O`qituvchi» 1991 y. 
3.Qodirov U.Z. «Odam fiziologiyasi» Abu Ali Ibn Sino nomidagi tibbiyot 
nashriyoti, Toshkеnt 1996 y.

---

94