O'zbekiston respublikasi

M U Q A D D I M A 
 
Bugungi kunda mamlakatimizda eski mafkuraviy asoratlardan xoli bo'lgan, jahon siyosiy 
fanida  erishilgan  yutuqlarni  mujassamlashtiruvchi  zamonaviy  darslik  va  o'quv  qo'llanmalarini 
yaratish eng dolzarb vazifalardan biri hisoblanadi. Negaki, bu yo'nalishda mukammal darslik va 
o'quv  qo'llanmalarini  yaratmay  turib  mamlakatimizning  yorqin  va  buyuk  kelajagi,  erkinlik  va 
demokratik jamiyat sari dadil qadam tashlab bo'lmaydi. 
Tabiiyki,  mustaqillik  yillarida  Respublikamizda  politologiyadan  zamonaviy  darslik  va 
o'quv qo'llanmalar yaratish yo'lida muhim ishlar amalga oshirildi. Bu fanga oid darslik va o'quv 
qo'llanmalari  dunyoga  keldi.  Xususan,  prof.  A.A.A‘zamxo'jayev,  mas‘ul  muharrirligida 
«Politologiya asoslari» (T., «Universitet», 1992); Sharipov F. Sh. o'g'lining «Siyosatshunoslik» 
(3  kitob-T.:  1996);  I.Ramazonov,  E.Mo'minovning  «Politologiya»  darslik;  A.Qodirovning 
«Politologiya»  (-T.:  «O'zbekiston»,  1999);  I.E.  Ergashev,  G.Yusupova,  S.Otamurodov  va 
boshqalarning  «Politologiya»  ma‘ruzalar  matni  (-T.:  2000)  kabilar  tayyorlandi  va  chop  etildi. 
Ushbu  darslik  va  o'quv  qo'llanmalarida  siyosiy  fanning  asoslari  haqida  qiziqarli  ilmiy 
ma‘lumotlar berildi. Bu kitoblar oliy va o'rta maxsus o'quv yurtlarining talabalari tomonidan iliq 
kutib olindi va ularning ishonchli hamrohiga aylandi.  
Biroq,  bugungi  kunda  mamlakatimizda  politologiyadan  darslik  va  o'quv  qo'llanmalarni 
yaratish  yo'lida  qilingan  ishlar  qanchalik  muhim  bo'lmasin,  ularni  yetarli,  deb  bo'lmaydi.  Bu 
yo'nalishda bajarilgan ishlar mamlakatimizning talab va ehtiyojlarini qondira olmaydi. 
Afsuski,  o'zbek  tilida  yozilgan  darslik  va  o'quv  qo'llanmalari  ham  nazariy,  ham  uslubiy 
jihatdan  zamon  talablariga,  to'liq  javob  bermaydi.  Ularning  ko'pchiligi  mavhumligi,  eski 
an‘analar,  marksistik  mafkura  asoratlaridan  xoli  emasligi,  nazariy  va  uslubiy  jihatdan  bo'sh 
ekanligi hech kimga sir emas. Shuning uchun ham, bugungi kunda mamlakatimizda politologiya 
fanidan  zamonaviy  darslik  va  o'quv  qo'llanmalarni  yaratish  eng  dolzarb  va  kechiktirilib 
bo'lmaydigan vazifalardan biri hisoblanadi.  
Politologiyadan zamonaviy, nufuzli darslikni yaratish oson ish emas, balki o'ta murakkab 
vazifadir.  Bu  vazifa  jahonda,  avvalo,  ilg'or  mamlakatlarda,  siyosiy  fan  sohasida  erishilgan 
yutuqlardan  oqilona  va  samarali  foydalanishni  talab  etadi.  Darslikni  yaratishda  xorijiy 
davlatlarning  siyosiy  fan  sohasida  erishgan  yutuqlarini  inkor  etish  noto'g'ri  bo'lar  edi.  Bu 
yutuqlarni  «o'zlashtirmagan»  darslik  tom  ma‘nodagi  darslik  bo'la  olmas  edi.  Bunday  darslik 
nazariy jihatdan cheklangan, amaliy jihatdan ojiz bo'lib qolgan  bo'lar edi.  
Shu bilan birga, tajriba va kuzatishlar shuni ko'rsatadiki, xorijiy mamlakatlarda erishilgan 
yutuqlarni  mutlaqlashtirish,  ulardan  ko'r-ko'rona,  mexanik  tarzda  foydalanish  yaxshi  samara 
bermaydi.  Aksincha,  bu  yo'l  cheklash  va  yomon  oqibatlarga,  milliy  xususiyatlardan  mahrum 
bo'lgan  mavhum  darsliklarning  ko'payishiga  olib  kelishi  mumkin.  Shuning  uchun  ham,  o'zbek 
tilidagi darslikni yaratishda faqat xorij tajribasi bilan cheklanib bo'lmaydi.  
Politologiyadan  o'zbek  tilida  zamonaviy  darslikni  yaratish  –  mamlakatimizning  shart-
sharoitini  hisobga  olishni,  uning  asrlar  davomida  siyosiy  fan  sohasida  erishgan  boy  va  ulkan 
yutuqlaridan  samarali  foydalanishni  taqozo  etadi.  Bu  yutuqlar  hisobga  olinmas  ekan,  darsliklar 
zamonaviy bo'la olmaydi.  
Politologiyadan  zamonaviy  darslik  ilg'or  xorijiy  mamlakatlar  va  yurtimizning  siyosiy 
qurilish  tajribasini  aks  ettirish  asosidagina  yaratiladi.  Xorijda  va  mamlakatimizda  siyosiy  fan 
sohasida  erishilgan  yutuqlardan  samarali  foydalanish  politologiyadan  zamonaviy  darslikni 
yaratishning garovidir.  

---

Politologiyadan  o'zbek  tilida  zamonaviy  darslikni  yaratish  g'oyat  mas‘uliyatli  vazifadir. 
Bu  vazifaning  amalga  oshirilishi  mamlakatimiz  va  xalqimiz  uchun  muhim  ahamiyatga  ega 
bo'ladi.  Bunday  darslik  eski  mafkuraviy  stereotiplardan  xoli  bo'lgan,  siyosiy  jihatdan  erkin  va 
mustaqil,  chuqur  va  keng  fikrlaydigan  kadrlarni  tayyorlashga  imkon  beradi.  Bunday  darslik 
farzandlarimizning  intellektual  salohiyatini  o'stiradi,  ularni  yuzakilik,  bir  tomonlamalikdan, 
fundamentalizm  va  eksterimizmning  buzg'unchilik  ta‘siridan  asraydi.  Prezidentimiz  I.Karimov 
«Fidokor» gazetasi muxbiri savollarga bergan javobda: «Ko'p asrlik tariximiz shuni ko'rsatadiki, 
inson  dunyoqarashi  shakllanishida  ma‘rifatning,  xususan,  ijtimoiy  fanlarning  o'rni  beqiyos.  Bu 
jamiyatshunoslik  bo'ladimi,  tarix,  falsafa,  siyosatshunoslik  bo'ladimi,  psixologiya  yoki  iqtisod 
bo'ladimi,  ularning  barchasi  odamning  intellektual  kamolotga  erishuvida  katta  ta‘sir  kuchiga 
ega», - deb bejiz ta‘kidlamagan.  
E‘tiboringizga  havola  qilinayotgan  ushbu  darslik  ana  shu  dolzarb,  murakkab  va 
mas‘uliyatli  vazifani  hal  etishga  qaratilgan  urinishlardan  biridir.  Uning  maqsadi  –  eski 
mafkuraviy  asoratlardan 
xoli  bo'lgan,  jahon  siyosiy  fanida  erishilgan 
yutuqlarni 
mujassamlashtiruvchi,  mamlakatimiz  fuqarolarining,  ayniqsa  yoshlarning  talab  va  ehtiyojlarini 
qondira  oladigan,  ularni  erkin  va  mustaqil  siyosiy  fikrlashga  yordam  bera  oladigan  darslikni 
yaratishdan  iboratdir.  Ana  shu  maqsadni  ro'yobga  chiqarish  uchun  darslikda  bir  qator  ishlar 
amalga  oshirildi.  Eng  avvalo,  ishda  o'zini  oqlamagan  eskicha  yondashuvlardan  voz  kechildi. 
Yangicha  yondashuvlar,  ayniqsa,  sotsiologik,  tizimli  yondashuvlar,  tarixiylik,  mantiqiylik, 
qiyoslash va boshqa yondashuvlardan keng foydalanildi.  
Darslikda  siyosiy  fanning  asosiy  tushunchalari  to'la  sistemali  tarzda  bayon  qilindi.  Bu 
tushunchalarning mohiyati, mazmuni, turlari va shakllari o'zaro aloqadorlikda, uzluksiz mantiqiy 
izchillik va ketma-ketlikda ko'rib chiqildi. Siyosiy hodisalar va muammolarning o'ziga xosligi va 
ko'rinishlarini  xolisona,  aniq  va  ravshan  tahlil  etishga  alohida  e‘tibor  berildi.  Bu  hodisalarning 
milliy, mintaqaviy xususiyatlari inobatga olindi.  
Darslikda siyosiy hodisalar va muammolarni tushuntirishda bir tomonlama yondashuvdan 
voz  kechildi.  Unda  mazkur  hodisalarni  yoritishda  xilma-xil,  ba‘zan  bir-birini  inkor  etuvchi 
fikrlar ham o'z aksini topdi. Bu bilan o'quvchiga tanlash, mustaqil fikrlash imkoniyati yaratildi.  
«Siyosat  nazariyasi»ni  yozish  va  tayyorlashda,  xorijiy  davlatlar  va  mamlakatimizda 
siyosiy  fanga  doir  nashr  qilingan  manbalar  va  materiallar,  darsliklar  va  o'quv  qo'llanmalardan 
oqilona  foydalanildi.  Unda  Prezident  I.A.Karimov  va  boshqa  davlat,  jamoat  arboblarining 
risolalari,  ma‘ruzalari,  nutqlari,  Sharq  va  G‘arb  mutafakkirlarining  asarlari,  ijtimoiy-siyosiy 
hayotning dolzarb muammolariga bag'ishlangan zamonaviy ilmiy izlanishlaridagi g'oyalarni aks 
ettirishga  alohida  e‘tibor  qaratildi.  Mazkur  darslik  O'zbekiston  Respublikasi  davlat  ta‘limi 
standartiga  mos  keladi.  U  Oliy  va  o'rta  maxsus  o'quv  yurtlarining  talabalari,  magistrlari, 
aspirantlari,  o'qituvchilari,  shuningdek,  barcha  siyosat  ilmi  bilan  qiziqadiganlar  uchun  foydali 
bo'lib xizmat qiladi, deb umid qilamiz.  
Albatta,  ushbu  darslik  ham  nazariy,  ham  uslubiy  jihatdan  mukammal  va  bekami-ko'st 
bajarilgan,  degan  fikrdan  yiroqmiz.  Unda  muayyan  kamchilik  va  nuqsonlar  bo'lishi  tabiiy. 
Mualliflar jamoasining kelajakda darslik ustida ishlash, uni mukammallashtirish niyati ham yo'q 
emas.  Shu  bois,  mazkur  darslik  haqidagi  fikr-mulohazalaringiz  va  tavsiya-takliflaringiz  uchun 
avvaldan  minnatdorchilik  bildirgan  holda  ularni  Mirzo  Ulug‗bek  nomidagi  O'zbekiston  Milliy 
universiteti ijtimoiy-siyosiy fanlar fakulteti politologiya kafedrasiga yo'llashlaringizni so'raymiz.