O’zbekiston Respublikasi xalq ta’limi vazirligi Toshkent shahar xalq ta’limi xodimlarini

 
Kasrlarni qo’shish va ayirish 
 Bir xil maxrajli kasrlarni qo’shish yoki ayirish uchun maxraji o’zgarishsiz qoldirilib, 
suratlari qo’shiladi yoki ayiriladi :
Masalan ;
- 
 Berilgan kasrlarning har birining maxrajiga qoldiqsiz bo’linadigan sonlarning eng 
kichigi yoki kasrlar maxrajlarining EKUKi o’sha kasrlarning umumiy maxraji diyiladi.
Quydagi kasrlarning umumiy maxrajlarini toping: 
Masalan; 
 Har xil maxrajli kasrlarni qo’shish yoki ayirish uchun. 
1) Kasrlarning umumiy maxraji topiladi. 
2) Topilgan umumuy maxraj har bir kasrning maxrajiga bo’linib, natija suratga 
ko’paytiriladi. 
3) Chiqqan natijalar qo’shiladi yoki ayiriladi. 
 Butun sonni kasrga qo’shish uchun butun son kasrning butun qismiga qo’shiladi. 
Masalan; 1) 3
)
 Butun sondan kasrni ayirishda butun sondan kasrning butun qismi ayiriladi va 
natija 1ga kamaytirilib natijaviy kasrning butun qismiga yoziladi, maxrajidan surat 
ayirilib, natija suratga yoziladi, maxraji o’zgarishsiz qoldiriladi. 
Masalan; 1) 15
)
; 
 Aralash sonlarni qo’shish yoki ayirish uchun ularning butun qismlari butun 
qismlariga, kasr qismlari kasr qismlariga qo’shiladi yoki ayriladi. 
Masalan: 
( ) (
)
. 
 Ba’zan aralash sonlarni qo’shish yoki ayirishda dastlab ularni noto’g’ri kasrga 
aylantirib olish qulay bo’ladi.
Masalan; 
 
Kasrlarni ko’paytirish va bo’lish. 
Kasrlarni kasrlarga ko’paytirishda suratlar suratlarga , maxrajlar maxrajlarga 
ko’paytiriladi va qisqaradigan bo’lsa qisqartiriladi . Agar ko’paytuvchilar ichida 
aralash sonlar ham bo’lsa , ular noto’g’ri kasrga aylantirilib , so’ngra ko’paytiriladi . 

Misol. 1)

---

20 
2) 5
 
Butun sonni to’g’ri , noto’g’ri va aralash kasrlarga ko’paytirishda butun sonni 
maxraji 1 bo’lgan kasr son sifatida qarash kerak .
Misol. 1 ) 6 
2 ) 12 
= 
 
Kasrlarni ketma – ket bo’lish uchun birinchisi kasr o’zgarishsiz qoldirilib , 
qolganlari teskari qilib ko’paytiriladi .