O‘zbekiston respublikasi xalq ta’limi vazirligi urganch davlat universiteti huzuridagi xalq ta’limi xodimlarini qayta tayyorlash va ularning malakasini oshirish xududiy markazi
Download 342 Kb.
|
KURANBAYEVA DILOBAR KURS ISHI
- Bu sahifa navigatsiya:
- Bo‘laklab integrallash mavzusini o‘qitish metodikasi”
- Mavzuning dolzarbligi.
- Bitiruv ishining ob’ekti va predmeti
- Bitiruv ishining maqsadi va vazifalari.
- Bitiruv ishi nazariy va amaliy ahamiyati.
- Bitiruv ishining tuzilishi va xajmi.
|
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI XALQ TA’LIMI VAZIRLIGI URGANCH DAVLAT UNIVERSITETI HUZURIDAGI XALQ TA’LIMI XODIMLARINI QAYTA TAYYORLASH VA ULARNING MALAKASINI OSHIRISH XUDUDIY MARKAZI «Himoyaga ruxsat etaman» markaz direktori _______Saidov Y. «___»__________2019 yil “Matematika fani o‘qituvchilari” kurs tinglovchisi Kuranbayeva Dilobarning “Bo‘laklab integrallash mavzusini o‘qitish metodikasi” mavzusidagi BITIRUV MALAKA ISHI Kafedra mudiri: _____________Kulimov A. Ilmiy rahbar: _____________ Shixova I. Urganch – 2019 yil ANNOTATSIYA Mazkur malaka ishi mavzusi “ Bo‘laklab integrallash mavzusini o‘qitish metodikasi” deb nomlanadi. Ushbu mavzuni yoritishda turli xil adabiyotlardan, ilg‘or pedagogik tehnologiyalardan “Klaster”, “Pinbord”, “Aqliy hujum”, “Domino” kabi metodlardan foydalanilgan. Belgilangan vazifani bajarish jarayonida ta‘lim oluvchilarda nostandart ko‘rinishdagi ifodalarni belgilash kiritish yordamida boshlang‘ich funksiyasini topish bo‘yicha bilim va ko‘nikmalarini oshiriladi, o‘zgalar tomonidan bildirilgan fikrlarni muhokama qilishga motivatsiya paydo bo‘ladi. MUNDARIJA KIRISH………………………………………………………………………4 I BOB. BOSHLANG‘ICH FUNKSIYA VA ANIQMAS INTEGRAL
Boshlang‘ich funksiya tushunchasi……………………………………… Funksiyaning aniqmas intergrali va uning asosiy xossalari,aniqmas integrallar jadvali…………………………………………………………. II BOB. BO‘LAKLAB INTEGRALLASH MAVZUSINI O‘QITISH METODIKASI 2.1. Bevosita integrallash va differensial belgisi ostiga kiritib integrallash usuli……………………………………………………………………………… 2.2. Aniqmas integralda o’zgaruvchilami alnashtirib integrallash……………….. 2.3. Kasr ratsional funksiya va Sodda ratsional kasrlarni integrallash. Kasr ratsional funksiyalarni sodda kasrlarga keltirish…………………………………. 2.4.  ko’rinishdagi integrallarni integrallash…………………...
2.5. Bo’laklab integrallash usuli va unga doir misollar yechish ………………… XULOSA VA TAVSIYALAR………………………………………………….. FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR……………………………………… KIRISH Buyuk donishmand bobomiz Baxouddin Naqshband “Diling Ollohda qo’ling mеhnatda bo’lsin” dеya yaratuvchilikka da’vat etganlarida, har qanday ishni e’tiqod bilan bajarishni nazarda tutganlar. Mustaqillik yillarida bunyodkorlik an’analarimiz har bir jabhada rivojlana boshladi. Ma’lumki, o’zining asl holatidan ko’ra yuksakroq bo’lish, ta’bir joiz bo’lsa, “o’zidan qochish” mayli insonni harakatga undaydi. Ana shu harakatning izchil tus olishi insonni komillikka еtaklaydi. Olamning takomili harakat bilan bo’lgani kabi, insonning takomili ham harakat bilandir. Shu harakat misolida XX asrda va hozirda matеmatika fani rivojiga o’zining munosib hissasini qushgan va qushayotgan olimlarimiz T.N.Sarimsoqov, S.X.Sirojiddinov, Sh.Ayubov, Sh.Alimov, A.Sa’dullaеv, A.A’zamov, A.Abduqodirov va boshqalarni sanab o’tish mumkin. Ta’lim tizimida yakuniy natija, bevosita ta’lim–tarbiya jarayonini amalga oshiradigan o’qituvchi mehnatining qanday tashkil etilishiga bog’liq. Ta’lim zimmasiga qo’yilayotgan ulkan vazifalar esa ta’lim berishga munosabatni, yondashuvni o’zgartirishni taqozo etmoqda. Shu munosabat va yondashuvni o’zida mujassam etishi lozim bo’lgan yangi pedagogik texnologiya xususida bir qancha maqsadlar e’lon qilindi. Biroq hozirdagi islohotlar jadalligi mavjud nazariyani amaliyotga tatbiq etishni talab etadi. Shu sababli ham birinchi navbatda, ta’lim mazmuni va uning tarkibini kengaytirish va chuqurlashtirish, xususan, bu mazmunga nafaqat bilim, ko’nikma va malaka, balki umuminsoniy madaniyatni tashkil qiluvchi – ijodiy faoliyat tajribasi, tevarak–atrofga munosabatlarni ham kiritish g’oyasi kun tartibiga ko’ndalang qilib qo’yildi. Pedagogik tizimning moddiy vositalari kitoblardan, texnik jihozlardan va o’qitish metodikalaridan ko’pdan buyon foydalanib kelinadi yoki oldindan rejalashtirilgan ta’lim–tarbiya jarayoni professor–o’qituvchi faoliyati orqali amaliyotga joriy etilgan pedagogik tizimdir. SHu bilan birgalikda pedagogik tizim– bu qotib qolgan, siquvga olingan loyiha emas, balki ta’lim va tarbiya samaradorligini belgilovchi qator omillarni baholash imkonini bera oladigan ijodkorlik, yaratuvchilik, fidoyilik faoliyati natijasidir.
darsliklar asosida o’quv jarayonini loyihalashtirishga ham yangicha yondashish va tashkil etish zarurati tug’ilmoqda. Pedagogik texnologiyani joriy etish tajribasini o’rganish va unga ijodiy yondashish, o’quv jarayonini insonparvarlashtirish, bunda o‘quvchini ni sust ob’ektdan faol sub’ektga aylantirish, bilish faoliyatining aniq maqsadlarga yo’nalganligini hamda o’quv jarayonini ishlab chiqarish jarayoni kabi takrorlanuvchanligini ta’minlashda muhim ahamiyatga ega bo’ladi. Mazkur ishda o‘quvchilar uchun yangi tushuncha bo’lgan bo‘laklab integrallash mavzusini o‘quvchilar onggiga to‘g‘ri yetkaza olish, qiyinlik darajasi yuqori bo‘lgan integrallarni xam maxsus yo‘llar yordamida boshlang‘ich funksiyalarini topishni o‘rganish, ta’lim texnologiyasida modulli o’qitish masalasi yoritilib uni mazmuni va qo’llash usul, uslublari xaqida mulohazalar yuritiladi.
muhim jihati uning amaliyot zarurati tufayli yuzaga kelganligidir. “Matematik analiz” fani talabalarda matematik modellarni qo’llash va tahlil qilish sohasidagi bilimlarini to’ldiradi. SHuning uchun muammolarni hal qilishda mazkur fanning optimal usullaridan foydalanish hozirgi zamon talabidir. “Matematik analiz” fanini o’qitishning asosiy maqsadi: – talabalarni mantiqiy, algoritmik, abstrakt fikrlashga; – matematik tafakkurini shakllantirish va rivojlantirishga; – fikr mulohazalar va xulosalarni asosli va tarzda aniq bayon eta olishga o’rgatishdan iboratdir. “Matematik analiz” fanini o’qitishning asosiy vazifalar: – talabalarda nazariy va amaliy masalalarini yyechishga yetarli matematik apparatni egallashiga; – matematik masalalarni tahlil qila olishga o’rgatishdan iboratdir. Bitiruv ishi nazariy va amaliy ahamiyati. Mazkur ishda “Matematik analiz” fanining integral hisob elementlari bo’limlari kiritilgan. SHuningdek, matematik tushuncha va tasdiqlarning matematik talqini misollar yordamida yoritildi. “Matematik analiz” kursini o’qitishdan asosiy maqsad talabalarda mantiqiy, algoritmik, abstrakt fikrlash, matematik tafakkurini shakllantirish va rivojlantirish, o’zining fikr–mulohazalarini, xulosalarini asosli tarzda aniq bayon etishga o’rgatish, nazariy va amaliy masalalarini yecha olishga yetarli matematik apparatni egallash va uni qo’llash, matematik masalalarning matematik modelini tuzish va tahlil qilishga o’rgatishdan iborat. Matematika ta’limda asosiy (tayanch) fan hisoblanib, u algebra, matematik analiz, ehtimollar nazariyasi va matematika statistika, differentsial tenglamalar va boshqa fanlarga asoslanadi. Matematik islohotlarni hayotga samarali tatbiq etishning yana bir sharti matematik ta’lim tizimini modernizatsiyalashdir, matematika sohasi uchun mutaxassislarni shakllantirish mexanizmini yaratishdir. Hozirgi kunda O’zbekistonda ta’lim tizimidagi islohotlarning asosini shakllantiruvchi qator me’yoriy xujjatlar qabul qilingan va amalga oshirilib kelinmoqda. Bular asosida “Ta’lim to’g’risida”gi va “Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to’g’risida”gi qonunlar alohida o’rin tutadi. Bu qonunlardan kelib chiqadigan vazifa ta’lim dasturlari mazmunining yuqori sifatiga erishish va yangi pedagogik texnologiyalarni joriy qilishdir. Ushbu usullar talabalarning ijodiy faolligini oshirishda, matematik masalalarni hal qilishda, muammoni hal qilishning eng maqbul yo’llarini topishda yordam beradi. Bitiruv ishining tuzilishi va xajmi. Bitiruv ishi kirish, ikki bob, beshta paragraf, xulosa va foydalanilgan adabiyotlardan iborat holda yoritib berilgan. Bitiruv ishida 25 ga yaqin adabiyotlardan foydalanilgan. I BOB. BOSHLANG‘ICH FUNKSIYA VA ANIQMAS INTEGRAL Boshlang‘ich funksiya tushunchasi Bizga biror funksiya berilgan bo‘lsa, ma‘lum formula yoki qoidaga ko‘ra bu funksiyaning hosilasini topishni bilamiz. Masalan,  bo‘lsa, ;  bo‘lsa, .
Endi bu masalaning teskarisini ya‘ni hosilasiga ko‘ra funksiyaning o‘zini topish masalasini ko‘raylik. Boshqacha aytganda differensiallash amaliga teskari bo‘lgan masalani yechishga to‘g‘ri keladi. 1-ta‘rif. Agar F(x) funksiya (a,b) oraliqda uzluksiz va differensiallanuvchi bo‘lib,  nuqtada  yoki dF(x)=f(x)dx tenglik o‘rinli bo‘lsa, u holda F(x) funksiyani shu oraliqda f(x) funksiyaning boshlang‘ich funksiyasi deyiladi.
Yuqoridagi misollardan x3 funksiya 3x2 ning, sinx esa cosx ning boshlang‘ich funksiyasidir. Boshlang‘ich funksiyaning ta‘rifiga ko‘ra quyidagi ikkita savol tug‘iladi. Qanday funksiyalarning boshlang‘ich funksiyalari mavjud? Agar berilgan funksiyaning boshlang‘ich funksiyasi mavjud bo‘lsa, u yagona bo‘ladimi? Download 342 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|