Oʻzbekiston Respublikasidagi iqtisodiy, Ijtimoiy-siyosiy voqealarga doir maʼlumotlar

Erondagi Behistun yozuvi
Erondagi qoyaga oʻyilgan Behistun yozuvi Fors shohi Buyuk Doro tomonidan topshirilgan arxeologik xazinadir. U ko‘p tillarda, jumladan, qadimgi fors, elam va akkad tillarida yozilgan bo‘lib, Doroning gʻalabalari va yutuqlarini hujjatlashtiradi. Bu yozuv qadimiy tillarni ochishda va Fors imperiyasi tarixi haqida qimmatli maʼlumotlar berishda muhim rol oʻynagan.
Registon maydoni
Oʻzbekistonning Samarqand shahrida joylashgan Registon maydoni dunyodagi eng mashhur va tarixiy ahamiyatga ega jamoat maydonlaridan biridir. O‘zining ajoyib arxitekturasi, boy tarixi va madaniy ahamiyati bilan mashhur Registon maydoni Markaziy Osiyo sivilizatsiyasi yutuqlaridan dalolat beradi va butun dunyodan tashrif buyuruvchilarni o‘ziga jalb etishda davom etmoqda.
Registon maydoni asrlar davomida savdo va madaniyat chorrahasi boʻlib kelgan, chunki u Sharq va Gʻarbni bogʻlovchi qadimgi savdo yoʻllari tarmogʻi boʻlgan Ipak yoʻlining asosiy chorrahasi boʻlgan. Bu maydon gavjum bozor va tovarlar, gʻoyalar va madaniyatlar almashinuvi markazi bo‘lib xizmat qilgan.
XIV-XV asrlarda Samarqand Temuriylar saltanatining poytaxti boʻlib, unga afsonaviy sarkarda Amir Temur hukmronlik qilgan. Registon maydoni temuriylar sulolasining markazi boʻlib, uning meʼmoriy ulugʻvorligi imperiyaning nufuzini aks ettirgan.
Arxitektura mo‘jizasi. Registon maydoni maydonni oʻrab turgan uchta katta madrasa (islom maktablari) bilan mashhur: Ulugʻbek madrasasi, Sherdor madrasasi va Tillakori madrasasi. Bu madrasalarda islom me’morchiligining eng yaxshi namunalari bo‘lgan nafis koshinlar, murakkab geometrik naqshlar va baland minoralar mavjud.
Maydonda taniqli astronom va hukmdor Ulugʻbek tomonidan qurilgan Ulugʻbek rasadxonasining qoldiqlari ham joylashgan. Bu rasadxona XV asrda alohida ilmiy bilimlar markazi boʻlgan.
Registon maydonidagi madrasalar shunchaki meʼmoriy moʻjizalar emas edi; ular islom ilmi markazlari bo‘lib, u yerga islom olamining turli burchaklaridan kelgan olimlar ilohiyot, matematika, astronomiya va falsafani o‘rganish uchun kelgan. Bu butun mintaqada bilimlarning tarqalishiga hissa qo‘shdi.
Maydon madaniy almashinuv markazi bo‘lib xizmat qilgan. Bu sayyohlar, savdogarlar, olimlar va rassomlar birlashadigan joy bo‘lib, tillar, urf-odatlar va badiiy gʻoyalar almashinuvini osonlashtirdi.
2001-yilda Registon maydoni tarixiy va madaniy ahamiyatini e’tirof etgan holda UNESKOning Butunjahon merosi obyekti sifatida belgilangan. Ushbu belgi ushbu me’moriy xazinani kelajak avlodlar uchun saqlab qolish va himoya qilishga yordam beradi.
Bugungi kunda Registon maydoni butun dunyodan tashrif buyuruvchilarni o‘ziga jalb etuvchi O‘zbekistonning asosiy sayyohlik maskani hisoblanadi. Sayyohlar maydonni o‘rganishlari, uning me’morchiligiga qoyil qolishlari va uning tarixiy ahamiyati haqida bilishlari mumkin.
Oʻzbekistonning Samarqand shahridagi Registon maydoni shunchaki meʼmoriy moʻjiza emas; bu Markaziy Osiyoning jonli tarixi va madaniy merosining jonli dalilidir. Savdo, madaniyat va ilm chorrahasi sifatida u insoniyat sivilizatsiyasining bardavom ruhini va Temuriylar sulolasining ajoyib yutuqlarini ifodalaydi. Registon maydonining ulugʻvorligi hamon hayrat uygʻotib, uni Markaziy Osiyo madaniy merosining aziz durdonasiga aylantirmoqda.
Xulosa
“Sharq javohirlari” tarix, madaniyat va me’morchilik zukkoligining boy merosini ifodalaydi. Bu diqqatga sazovor joylar nafaqat sayyohlar va olimlarning tasavvurlarini qamrab oladi, balki Sharq olamining abadiy merosidan dalolat beradi. Ular insoniyat tarixining o‘zaro bogʻliqligini va bu mo‘jizalarning global merosimizga chuqur ta’sirini eslatadi. Bu marvaridlarning har birining hikoya qiladigan hikoyasi bor va ular kelajak avlodlar uchun ilhom va hayrat manbalari bo‘lib qolmoqda.