Oʻzbekiston Respublikasidagi iqtisodiy, Ijtimoiy-siyosiy voqealarga doir maʼlumotlar

USHBU HAFTA “AXBOROT VA TYUTORLIK SOATI” MASHGʻULOTLARINI OʻTKAZISH UCHUN TAYYORLANGAN YORDAMCHI MATERIALLAR


Sharq javohirlari: tarix, madaniyat va hayrat timsollari
Ko‘pincha “sivilizatsiya beshigi” deb ataladigan dunyoning sharqiy qismi tarixiy, madaniy va me’moriy mo‘jizalar xazinasiga ega. Bu “Sharq javohirlari” zamon sinovidan o‘tibgina qolmay, o‘zining ulugʻvorligi, tarixiy ahamiyati bilan dunyoni zabt etishda davom etmoqda. Ushbu maqolada biz Sharqning sakkizta ajoyib javohirlarini o‘rganish uchun bir qancha ma’lumotlarni keltirib o‘tishga harakat qilamiz: Buyuk Ipak yo‘li, Buyuk Xitoy devori, Toj Mahal, Misr piramidalari, Usmon mus’hafi, Aya Sofiya masjidi, Erondagi Behistun yozuvi, Oʻzbekistondagi Registon maydoni.
Buyuk Ipak yo‘li
Buyuk Ipak yoʻli minglab chaqirimlarni qamrab olgan qadimiy savdo yoʻllari tarmogʻi boʻlib, Sharqni Gʻarb bilan bogʻlaydi. U o‘z nomini daromadli ipak savdosidan oldi, lekin bu shunchaki tijorat yo‘lidan ko‘proq edi; bu madaniyatlar, dinlar va sivilizatsiyalar o‘rtasidagi ko‘prik edi. Uning yo‘llari bo‘ylab savdogarlar nafaqat ipak, ziravorlar va qimmatbaho toshlar kabi qimmatbaho buyumlarni, balki bilim, san’at va gʻoyalarni ham almashgan. Bu Sharq va Gʻarbni boyitgan madaniyatlararo almashishni osonlashtirdi. U tovarlar, gʻoyalar va odamlarning keng hududlar bo‘ylab harakatlanishini osonlashtirdi, iqtisodiy farovonlik, madaniy xilma-xillik va bilim va dinlarning tarqalishiga hissa qo‘shdi. Uning merosi insoniyat sivilizatsiyalarining o‘zaro bogʻliqligidan dalolat beradi.
Buyuk Xitoy devori
Buyuk Xitoy devori Xitoyning qat’iyati va mustahkamligi ramzi bo‘lgan me’moriy mo‘jizasidir. Bu ulkan inshoot asrlar davomida qurilgan bo‘lib, eng qadimgi qismlari miloddan avvalgi VII asrga to‘gʻri keladi. Dastlab bosqinchilarga qarshi mudofaa uchun mo‘ljallangan bo‘lsa, keyinchalik u Xitoy birligining ramzi bo‘lib, chegara nazorati vositasi bo‘lib xizmat qildi. Uning qo‘riqlash minoralari va istehkomlari Xitoy xalqining zukkoligi va qat’iyatidan dalolatdir. Buyuk devor Ipak yo‘li bo‘ylab madaniy almashinuvda ham rol o‘ynagan. U Xitoy va Gʻarb o‘rtasida tovar, madaniyat va gʻoyalar almashinuvi uchun kanal bo‘lib xizmat qildi.
Buyuk Xitoy devori chuqur tarixiy va madaniy ahamiyatga ega bo‘lgan monumental inshootdir. Bu Xitoyning boy tarixi va uning xalqining mustahkam ruhidan dalolat beradi. Bu insoniyat yutuqlarining ramzi va UNESKOning Butunjahon merosi ob’ekti bo‘lib, u dunyo tasavvurlarini o‘ziga jalb qilishda davom etmoqda.
Toj Mahal
Ko‘pincha "Saroylar toji" deb ataladigan Toj Mahal dunyodagi eng mashhur va qadrli me’moriy mo‘jizalardan biridir. Hindistonning Agra shahridagi Yamuna daryosi qirgʻogʻida joylashgan bu ajoyib yodgorlik muhabbat, me’moriy mukammallik va madaniy merosning dalilidir. 17-asrda Boburiylar imperatori Shoh Jahon tomonidan qurishga topshirilgan bu oq marmar maqbara uning sevimli rafiqasi Mumtoz Mahal xotirasiga qurilgan. Toj Mahal o‘zining gʻayrioddiy me’morchiligi bilan mashhur. U simmetriya, muvozanat va murakkab detallar tamoyillarini misol qilib keltiradi. Markaziy inshooti oq marmardan ishlangan maqbara boʻlib, bulbulli gumbazli, burchaklarida toʻrtta minorasi bor. Toj oldidagi simmetrik bogʻlar va aks ettiruvchi hovuz uning vizual ta’sirini kuchaytiradi.
Toj Mahal Hindistonning boy madaniy merosining ramzi bo‘lib, turli me’moriy uslublar, jumladan, fors, islom va hindlarning uygʻunligini ifodalaydi. Bu ko‘pincha islom san’ati va me’morchiligining durdona asari sifatida qabul qilinadi. Yodgorlik UNESKOning Butunjahon merosi obyekti bo‘lib, uning global madaniy ahamiyatini aks ettiradi.
Uning hayratlanarli go‘zalligi, murakkab o‘ymakorligi, yam-yashil bogʻlari va yaltiroq marmar gumbazi har yili millionlab sayyohlarni o‘ziga jalb qilib, dunyo miqyosida eng tan olingan va qadrli diqqatga sazovor joylardan biriga aylantirdi.