O’zbekiston respuplikasi oliy va o’rta

Yangi darsni rejasi.


1. Atоm-mоlekulyar ta`limоtning rivojlanish tarixi
2. Atоm va molekulalarning realligi.
3. Kimyoviy element
Yangi darsning bayoni.
Dasr boshlnishidan avval o‘quchilarga quyidagi savol beriladi: “Moddaning eng kichik zarrachasi nima?”Yangi mavzuni yangi pedagogik texnologiyaning evristik metodlaridan foydalanib, ya`ni yo’naltiruvchi savollar berib boriladi. Bunda o’quvchilarning topqirligi va faolligi ham rivojlantirib boriladi. Siz bilan biz ko’rib turgan jismlar nimalardan tashkil topgan? Temir pichoq, mix, igna, arra, tesha, boltalar qanday moddadan tashkil topgan? Moddaning eng kichik zarrachasi nima?Molekula nimalardan tashkil topgan? Atomlarni qadimgi olimlar qanday tasavvur qilgan?Nam ro’molcha oftobga yoyib qo’yilsa qurib qoladi. Nima uchun? Molekulalarning doimiu harakatda bo’lishini qanday hodisalar bilan izohlash mumkin. Broun harakati, diffuziya hodisasini eslang. Moddalar qizdirilganda hajmi kattalashadi. Buni qanday izohlash mumkin? Ulug’ ajdodlarimiz Jobir ibn Xayyon, Ahmad al-Farg’oniy, Abu BAkr Muhammad Inb Zakariyo ar- Roziy, Abu Nasr Farobiy, Abu Rayxon Beruniy, Abu Ali ibn Sino kabi mutafakkirlar o’z dunyoqa rashlaridan bir qator buyuk asarlarida atrofdagi olamning murakkab tuzilganligi, jismlar, atrofda sodir bo’ladigan uzluksiz o’zgarishlar sababchisi ko’zga ko’inmas unsurlar deb e’tirof etishgan. Hozirgi vaqtga kelib atom-molekular ta’limotning asosiy holatlari quyidaicha izohlanadi:-Moddalar ularning kimyoviy xossalarini o’zida saqlovchi eng kichik zarralar bo’lgan molekulalardan tashkil topadi; Molekulalar atomlardan tashkil topadi;- Atomlar murakkab tuzilishga ega bo’lib, electron, proton, neytron va boshqa mikrozarrachalardan tashkil topgan; Molekula va atomlar doimo garakatda bo`ladi.Atom-molekular ta’limot – tabiiy fanlarning asosiy nazariyalaridan biri bo’lib, u olamning moddiy birligini tasdiqlaydi . Broun harakati, diffuziya bir modda molekulalarini boshqa bir modda molekulalari orasida tarqalishi, qandning suvda erishi va boshqa shunga o’xshash hodisalar molekulalar mavjudligi hamda doimiy harakatda ekanligini ko’rsatadi. Molekula – moddaning kimyoviy xossalarini namoyon qiluvchi eng kichik bo’lagidir. Molekula – o’zaro bog’langan atomlar guruhidan iborat zarrachadir.
Kimyoviy reaksiyalarda molekulalar atomlarga parchalanadi yoki atomlardan iborat tarkibini o’zgartiradi.Atomlar esa kimyoviy reaksiyalarda deyarli o’zgarishsiz qoladi. Atomlardan molekulalar hosil bo’ladi. Atom molekula modda materiya harakati turlaridir. Kimyoviy reaksiya – atomlar harakatining o’ziga xos turidir. Bu materiya harakatining kimyoviy shaklidir.Atomlarning muyayan turi – kimyoviy elementdir. Har bir kimyoviy element o’z nomi va kimyoviy belgisiga ega. Kimyoviy belgi – elelmetning lotincha nomining bitta yoki ikkita harflaridan tashkil topadi. Demak, kimyoviy belgi elelmentni shu elementning bitta atomini bildiradi.