O‘zbekiston res’ublikasi oliy ta’lim fan va innovatsiyalar vazirligi farg‘ona davlat universiteti sirtqi bo’lim

Pul aylanmasi va uning tarkibi
Reja:

1. 
   Pul aylanmasi
   
2. 
   Pul aylanmasining yirik qismlari
   
3. 
   Pul aylanishining umumiy sxemasi
   

To‘lov aylanmasining mutlaq asosiy 75-80% ini pul aylanmasi tashkil qiladi.CHunki pul eng yuqori likvidli aktiv hisoblanadi.

Pul aylanmasi 2 yirik qismdan iborat:
Naqdsiz pul aylanmasi
Naqd pul aylanmasi

Naqdsiz pul aylanmasi – bu pul mablag‘larining to‘lovchining bankidagi hisob raqamidan oluvchining hisob raqamiga ko‘chirish shaklidagi harakatlarining yig‘indisidir. Naqd pul aylanishi - bu tovarlar aylanishi, xizmatlar ko‘rsatish va turli to‘lovlarni amalga oshirish jarayonida pul mablag'larining harakati. Naqd pul aylanishi doimiy zanjirda bo‘ladi. Ular muomalaga bankning kassalaridan keladi. Aylanma mablag'lar miqdori Rossiya banki va Moliya vazirligi vakili bo‘lgan davlat tomonidan nazorat qilinadi.

Pul aylanishi- Bu asosan chakana savdoga xizmat ko‘rsatadigan naqd pul harakati. Bunday holda, muomala va to‘lov vositasi - bu tovarlar, ishlar va xizmatlar uchun yoki qonun hujjatlarida nazarda tutilgan boshqa holatlarda bir korxona boshqasiga o‘tkazgan haqiqiy banknotlar. Unga banknotalar, bo‘shashgan pullar va qog'oz pullar (xazina veksellari) xizmat ko‘rsatadi. Rivojlangan kapitalistik mamlakatlarda markaziy bank tomonidan chiqarilgan banknotalar naqd pul aylanmasining aksariyat qismini tashkil qiladi. Pul emissiyasining ahamiyatsiz qismi (taxminan 10%) xazina zimmasiga tushadi, ular asosan tangalar va mayda banknotlar - xazina qog'ozlarini chiqaradi.
Pul va pul aylanmasi mamlakatlar - bu pul aylanmasining bir qismi bo‘lib, ma'lum vaqt davomida naqd pulda qilingan barcha to‘lovlar yig'indisiga teng. Bu tovar ayirboshlash asosan aholining pul daromadlarini olish va ularni sarflash bilan bog'liq.
Muayyan vaqt uchun to‘lovlar yig'indisini ifodalovchi pul oqimi, ayirboshlash vositasi sifatida ham, to‘lov vositasi sifatida ham naqd pul harakatini aks ettiradi.
Rossiya Federatsiyasi Fuqarolik Kodeksining 140, 861-885-moddalarida Rossiya Federatsiyasi hududida naqd va naqdsiz to‘lovlarni amalga oshirish ko‘zda tutilgan bo‘lib, ularning asosiy shakllarini amalga oshirishning mohiyati va tartibi ochib berilgan. naqd to‘lovlar.
Naqd pul mablag'laridan foydalanish sohasi asosan aholining daromadlari va xarajatlari bilan bog'liq:
· Aholining chakana savdo va umumiy ovqatlanish korxonalari bilan hisob -kitoblari;
· Korxona va tashkilotlarning mehnatiga haq to‘lash, boshqa pul daromadlarini to‘lash;
· Aholi tomonidan depozitlarda pul ishlash va omonat bo‘yicha qabul qilish;
· Pensiya, nafaqa va stipendiyalar, sug'urta shartnomalari bo‘yicha sug'urta nafaqalarini to‘lash;
· Kredit tashkilotlari tomonidan iste'mol kreditlari berish;
· Qimmatli qog'ozlar uchun to‘lov va ular bo‘yicha daromadlarni to‘lash;
· Aholining uy -joy kommunal xizmatlari uchun to‘lovlari, davriy nashrlarga obuna bo‘lganda;
Korxonalar o‘rtasidagi pul aylanmasi ahamiyatsiz, chunki hisob -kitoblarning katta qismi bank o‘tkazmasi orqali amalga oshiriladi.
Naqd pul aylanmasida doimiy ravishda takrorlanadigan pul aylanishi shakllanadi (1-rasm).
Diagrammadan ko‘rinib turibdiki, naqd pul aylanmasi Rossiya Federatsiyasi Markaziy bankining hisob -kitob va kassa markazlarida boshlanadi. Naqd pul ularning zaxira fondlaridan aylanma kassalarga o‘tkaziladi va shu bilan muomalaga kiradi. RHK aylanma kassalaridan naqd pul tijorat banklarining operatsion kassalariga yuboriladi. Bu pullarning bir qismi banklararo hisob -kitoblarga xizmat qiladi, bir qismi boshqa banklarga kredit sifatida yuboriladi, lekin naqd pulning katta qismi mijozlarga - yuridik va jismoniy shaxslarga (yoki korxona va tashkilotlarning kassalariga, yoki to‘g'ridan -to‘g'ri aholiga) beriladi. bu tijorat banki.
Korxona va tashkilotlarning kassalarida saqlanadigan pul mablag'larining bir qismi ular o‘rtasidagi hisob -kitoblarga sarflanadi, lekin ularning ko‘p qismi aholiga har xil turdagi pul daromadlari (ish haqi, pensiya va nafaqalar, stipendiyalar, sug'urta da'volari, dividend to‘lovlari, qimmatli qog'ozlarni sotishdan tushgan tushum va boshqalar)
XULOSA
Xulosa qilib aytishimiz keraki har chorakda Rossiya Federatsiyasi Markaziy bankining mintaqaviy bo‘linmalari hududlardagi pul aylanmasi holatini tahlil qiladi. Tahlil natijalari ular tomonidan pul aylanmasi prognozlarini tuzishda, shuningdek, bank muassasalari bilan birgalikda pul aylanmasini tashkil etishni takomillashtirish va chiqindilarni kamaytirish chora -tadbirlarini ishlab chiqish va amalga oshirish uchun ishlatiladi.Bu millionlab xo‘jalik yurituvchi sub'ektlar tomonidan amalga oshiriladigan pul oqimlarining yig'indisidir.Ma'lum bir davr uchun iqtisodiyotdagi barcha pul oqimlarining yig'indisi.Qayta ishlab chiqarish jarayonida to‘lovlarning maqsadiga qarab, ularni bir necha katta oqimlarga guruhlash mumkin. Bu pul aylanishini bir -biriga bog'langan va aylanma pul oqimlari ko‘rinishida sxemalashtirishga imkon beradi.Pul oqimi- takror ishlab chiqarish jarayonining alohida bosqichiga (yoki uning bir qismiga) xizmat qiladigan to‘lovlar to‘plami.

FOYDALANILGAN ADABIYOTLAR RO’YHATI

1. Abel A.B., Bernanke B.S., Crouchore В. Macroeconomics. USA. 2018.

   
   

2. Shapiro E. Macroeconomic analysis. –Oxford, 2015.

   
   

3. Махмудов Н.М., Аскарова М. Макроиқтисодий тахлили ва прогнозлаштириш. Дарслик. Т.; Фан ва технологиялар, 2014.

   
   

4. Ташпулатова Л.М. Макроэкономический анализ. Учебное пособие. УМЭД. Ташкент, 2006.

   
   

5. Тешабаев Т.З., Отакузиева З.М. Макроиқтисодиет. Маърузалар матни. ТАТУ, 2015.

   
   

6. Бобокулов Т.У.Халақаро валюта муносабатлари. Маъруза матни. Тошкент, ТМИ. 2015.